Tools voor het bewust omgaan met auteursrechten en gebruiksbeperkingen op culturele content

Doelstellingen

Op korte termijn heeft dit project de volgende drie doelstellingen:

1. Concrete en gebruiksvriendelijke tools en praktijken ontwikkelen om verweesde en out-of-commerce werken toegankelijk te maken.

2. Concrete implementatie-eisen formuleren voor rechtenbeheer in digitalassetmanagementsystemen (DAM).

3. Referentievoorbeelden opzetten om eindgebruikers transparant te informeren over de rechtenstatus van culturele content.

Op lange termijn willen we met dit project de volgende doelstellingen realiseren:

1. Culturele organisaties stimuleren om lacunes in hun rechtenbeheer aan te pakken, door hen goede praktijken aan te bieden rond onderzoek en documentatie van rechtenstatus.

2. De drempel verlagen voor culturele organisaties om verweesde en out-of-commerce content toegankelijk te maken, door goede praktijken te ontwikkelen voor het uitrollen van een opencontentbeleid en voor het grondig onderzoek naar de rechtenstatus.

3. Een goede balans vinden tussen het vrij beschikbaar stellen van beelden van erfgoedobjecten, respect voor de (intellectuele eigendoms)rechten en de verdienmodellen van de makers, door modeldocumenten te ontwikkelen voor het overdragen van en verzaken aan rechten.

4. Leveranciers van beeldbanken stimuleren om 'by default' een instrument aan te bieden waarmee culturele organisaties afdoende de rechten en rechthebbenden van content kunnen documenteren, door een gemeenschappelijk datamodel aan te bieden waarmee ze rechten en gebruiksbeperkingen kunnen documenteren.

Onze aanpak

Dit project bestaat uit drie grote mijlpalen: de ontwikkeling van een gemeenschappelijk datamodel, een reeks pilootprojecten en het opleveren van tools en goede praktijken.

Met het gemeenschappelijk datamodel moet het mogelijk zijn om rechtenverklaringen, rechthebbenden en gebruiksbeperkingen te documenteren. Na een literatuurstudie over standaard datastructuren voor het documenteren van rechten worden specificaties opgesteld van een domeinoverschrijdend datamodel. Er wordt ook een Nederlandse vertaling gemaakt van de bestaande rechtenverklaringen op rightstatements.org.

We begeleiden zes pilootprojecten waarin tools en goede praktijken worden ontwikkeld en getoetst aan de praktijk van culturele organisaties. Elk project omvat

1. het vastleggen van een werkplan;

2. de ontwikkeling van tools;

3. één of meerdere testiteraties;

4. de rapportage.

De tools en goede praktijken die we ontwikkelen gaan over:

• het maken van risicoanalyses voor verweesde en out-of-commerce content;

• de ontwikkeling van een opencontentbeleid op maat van de culturele organisatie en de cultuurmaker waarmee ze werken;

• het documenteren van metadata over rechten en gebruiksbeperkingen;

• het voeren van een grondig onderzoek naar de rechtenstatus van content.

Partners

We zetten dit project op samen met de erfgoedcellen Kusterfgoed en COMEET, de Bibliotheek van het Koninklijk Conservatorium van Brussel (School of Arts Erasmushogeschool), theatergezelschap tg stan, M Leuven en Letterenhuis. Zij vertegenwoordigen diverse subsectoren uit de brede culturele sector en worden in hun werking belemmerd door een tekort aan rechtenmetadata. Met elk van hen wordt een pilootproject uitgevoerd. Voor juridische expertise doen we beroep op Joris Deene/Everest Law en Cultuurloket. Histories vzw staat ons bij met zijn expertise rond het werken met vrijwilligers. Dit project wordt gerealiseerd met een subsidie van de Vlaamse overheid voor cultureelerfgoedprojecten.

De Publiekdomeintool

Stel dat we de werklast veroorzaakt door een tekort aan rechtenmetadata en het feit dat de rechtenstatus doorheen de tijd verandert, deels zouden kunnen automatiseren? Steeds meer data wordt op Wikidata geaggregeerd, wat een mogelijkheid biedt om in te spelen op deze nood. Parallel aan dit project werkten we in 2020 een aanbestedingsdocument uit voor de Vlaamse overheid voor de ontwikkeling van een Publiekdomeintool die zal toelaten om:

• te bepalen welke werken zich met zekerheid in het publieke domein bevinden;

• te bepalen wanneer de auteursrechtelijke bescherming verstrijkt op werken die zich met zekerheid vandaag nog niet in het publieke domein bevinden.

Dit gebeurt op basis van:

• de creatiedatum van het werk;

• de naam van de auteur(s) en diens eventuele overlijdensjaar;

• data van de collectiebeheerder en van Wikidata.

We verwachten dat de tool eind oktober 2020 opgeleverd zal worden. Heb je interesse om als erfgoedbeherende instelling deze tool mee te testen? Neem contact op met onze collega Bart Magnus.