Verslag pilootprojecten uit ‘Tools voor het bewust omgaan met auteursrechten en gebruiksbeperkingen op culturele content’
- Verslag
Gebruiksbeperkingen en een tekort aan goede rechtenmetadata belemmeren nog te vaak de online toegang en het vrij hergebruik van digitale culturele content. Daarom zetten we in 2019-2020 een project op poten om tools te creëren die culturele organisaties hierbij helpen. In dit verslag ontdek je meer over de 6 pilootprojecten en concrete uitdagingen waarmee we aan de slag gingen.
Met het project ‘Tools voor het bewust omgaan met auteursrechten en gebruiksbeperkingen op culturele content’ (2019-2020) wilden we culturele organisaties handvatten aanreiken om bewuster om te gaan met rechten en gebruiksbeperkingen op culturele content. Zo kunnen ze rechten en beperkingen correct identificeren, en online toegang en hergebruik mogelijk maken.
De publicatie van de deliverables van het project liep door de coronacrisis vertraging op. Inmiddels kan je een aantal tools en modelovereenkomsten raadplegen op CEST. Daar voegen we nu ook de rapportage over de pilootprojecten aan toe. Binnen dit project liepen in totaal zes pilootprojecten, met Kusterfgoed, COMEET / erfgoedcel Meetjesland, de bibliotheek van het Koninklijk Conservatorium van Brussel, tg Stan, M Leuven en Letterenhuis. In dit verslag maken we je kort wegwijs in de verschillende pilootprojecten en hun onderzoeksvragen. Wil je meer weten over de context, de onderzoeksvragen, de vooropgestelde deliverables en het proces van elk individueel pilootproject?
Een blik op de pilootprojecten en hun onderzoeksvragen
Erfgoedcellen: fotomateriaal en prentbriefkaarten
De pilootprojecten met Kusterfgoed en COMEET / erfgoedcel Meetjesland vertrokken beiden vanuit hun beeldbank. De uitdaging hier? De ontsluiting van (digitale kopieën) van het fotomateriaal en de prentbriefkaarten die in de beeldbanken zijn opgenomen. In deze twee pilootprojecten waren de onderzoeksvragen dan ook identiek:
Hoe kunnen de vrijwilligers tot een zo correct mogelijke omschrijving of inschatting van de rechtenstatus van een foto of prentbriefkaart komen, deze maximaal ontsluiten en tegelijkertijd de risico’s op inbreuken zoveel mogelijk inperken?
Beide erfgoedcellen willen beelden waarvan de rechtenstatus onzeker is ontsluiten en voor verantwoord hergebruik beschikbaar maken. Hoe kunnen ze dit realiseren met een redelijke risico-inschatting?
Erfgoedbibliotheek: bladmuziek
In het pilootproject met de bibliotheek van het Koninklijk Conservatorium van Brussel stond de digitalisering van het bladmuziekarchief van de orkesten en koren van de Belgische nationale omroepen centraal. Hierbij zoomden we in op de volgende vragen:
Kunnen we rechthebbenden identificeren op basis van de metadata uit de gedigitaliseerde steekkaarten van alle composities waarvoor bladmuziek in het archief aanwezig is? Kunnen we componisten, arrangeurs, tekstbezorgers en uitgevers uit de OCR-gegevens destilleren en ze koppelen aan bestaande namenlijsten (zoals CeBeDeM, VIAF en Wikidata)? Kunnen we deze namen bovendien koppelen aan geboorte- en sterfdata?
Kunnen we met deze gegevens een plan ontwikkelen om jaar na jaar nieuw werk uit dit archief vrij beschikbaar te stellen voor hergebruik via het web?
Podiumkunstenorganisatie: fotografische documentatie
Het pilootproject met tg Stan behandelde naast bestaand archiefmateriaal ook materiaal van freelancers die in opdracht de nieuwe producties van het theatergezelschap documenteren. We zochten een antwoord op de volgende onderzoeksvragen.
Wat zijn relevante modellen voor samenwerking tussen opdrachtgever en freelancefotografen? Hoe kunnen deze samenwerkingsmodellen vertaald worden naar kwalitatieve modelovereenkomsten die de cultuursector kan gebruiken? En bovendien, zijn deze modellen en bijbehorende overeenkomsten werkbaar in de praktijk?
Wat is de auteursrechtelijke status van reeds bestaand archiefmateriaal van tg Stan, en hoe kan dit best gedocumenteerd worden?
In beeld: 'Arlequin', 1914, Michel Fokine, Gallica Digital Library, publiek domein
Kunstmuseum: fotografische reproducties en foto's over eigen werking
Het pilootproject met M Leuven kwam er naar aanleiding van hun nieuwe beeldbeheersysteem. De invoering van dit systeem vereiste naast de migratie van digitale beelden ook de introductie van nieuwe werkprocessen voor het beheer van digitale beelden. In beide processen spelen rechtenmetadata een belangrijke rol. Dit pilootproject startte vanuit drie onderzoeksvragen:
Hoe kunnen we het hergebruik van de verschillende beeldtypes die in een museum gemaakt en gebruikt worden zo eenvoudig mogelijk maken? Hoe stellen we beelden zo open mogelijk ter beschikking, met respect voor de auteursrechten van de fotograaf? En hoe kunnen we dit zo helder mogelijk uitleggen aan de gebruikers van de beelden?
Als antwoord op deze vragen hebben we samen met M Leuven een opencontentbeleid opgemaakt, waarin de voorwaarden voor het hergebruik van beelden binnen de organisatie zijn vastgelegd. Aansluitend bij dit beleid stelden we nieuwe modelcontracten op voor de samenwerking met externe fotografen.
Hoe kunnen we op een efficiënte en zo geautomatiseerd mogelijke wijze de rechtenstatus van de beelden bepalen? Hoe kunnen registratoren met beperkte tijd en expertise alle beelden van een rechtenstatus voorzien? Hoe kunnen we de informatie over rechten op een standaard manier communiceren? En hoe kunnen we optimaal gebruik maken van de technische metadata in het beeldbestand om die rechteninformatie te verspreiden?
Als antwoord op deze vraag stelden we beslissingsbomen op die helpen bij het identificeren van de rechtenstatus van een beeld en de bijbehorende naamsvermelding. Daarover lees je hier meer.
Kunnen we deze procedure op een gebruiksvriendelijke manier vormgeven met behulp van het nieuwe beeldbeheersysteem?
Deze vraag leidde tot de configuratie van de graphical user interface voor ResourceSpace en het opstellen van een registratiehandleiding.
Letterkundig archief: affiches
Het pilootproject met Letterenhuis had als doel om de auteursrechtelijke status van de grofweg 56.000 affiches in hun beheer te verduidelijken, en om de digitale beelden van deze collectiestukken maximaal open te stellen. We zochten een antwoord op de volgende onderzoeksvragen:
Zijn de affiches auteursrechtelijk beschermd? Wie zijn mogelijke auteursrechthebbenden? Welke andere rechten (zoals bijvoorbeeld portretrecht) spelen een rol? Welke vragen kunnen met zekerheid worden beantwoord op basis van beschikbare metadata? Op welke vlakken is verder onderzoek nodig? En wanneer is een risico-analyse noodzakelijk?
Wat is de geschikte workflow om de auteursrechtelijke status van de collectiestukken bij te werken?
Zelf aan de slag?
De verschillende pilootprojecten resulteerden in een reeks modelovereenkomsten en deliverables die bruikbaar zijn voor iedereen binnen de culturele sector. Benieuwd of ze jou vooruit kunnen helpen? Op CEST raadpleeg je nu:
Hou CEST zeker in het oog, want de komende tijd krijgen ook de volgende deliverables er een plekje:
Deliverable 4: Goede praktijken voor de ontwikkeling van een opencontentbeleid in culturele organisaties;
Deliverable 6: Goede praktijken voor een grondig onderzoek naar de rechtenstatus van culturele content.