Vlaamse topstukken met nieuwe 3D-techniek gedigitaliseerd in historische kerk Zoutleeuw
26 jun 2023
Meemoo, Vlaams instituut voor het archief, stelt waardevolle kunstwerken van de historische Sint-Leonarduskerk Zoutleeuw digitaal veilig voor de toekomst
Op 26 juni 2023 heeft meemoo, Vlaams instituut voor het archief, vijftien Vlaamse topstukken gedigitaliseerd in de historische Sint-Leonarduskerk van Zoutleeuw. De eeuwenoude werken werden hoogwaardig gefotografeerd in 2D én via 3D-scanning, een techniek die vandaag nog maar zelden gebruikt wordt in de Vlaamse en zelfs Europese erfgoedsector. Zo wordt de inhoud van deze zeldzame beelden, schilderijen en retabels digitaal veiliggesteld voor de toekomst.
21 erkende topstukken op één plaats
In de Sint-Leonarduskerk in Zoutleeuw is de tijd haast blijven stilstaan: de kerk is niet geraakt door de Beeldenstorm, waardoor het een belangrijke erfgoedlocatie is met maar liefst 21 erkende topstukken. Het is uniek dat er zich zoveel onmisbare erfgoedobjecten met een (cultuur)historische en artistieke waarde voor Vlaanderen in éénzelfde locatie bevinden. Vijftien van de topstukken in de kerk kregen vandaag een digitale reproductie. Hierna zullen ze toegankelijk gemaakt worden voor het brede publiek.
Een 13e eeuws Mariabeeld, een metershoge sacramentstoren, het gekende Marianum, een schildering op glas; dit zijn slechts enkele voorbeelden van de erfgoedschatten in Zoutleeuw. De topstukken in de kerk zijn erg oud en dateren uit de 13e eeuw tot de 16e eeuw.
Sedes Sapientiae (1ste helft dertiende eeuw), door anonieme meester, hoogwaardig gefotografeerd, foto door meemoo, licentie: CC BY-SA 4.0
Naast schilderijen, retabels, messing en een predella uit de 14e eeuw telt onze kerk ook heel wat - meestal laatmiddeleeuwse - beelden. Een groot deel hiervan werd vandaag na bijna 20 jaar opnieuw van hun sokkel gehaald, en centimeter per centimeter vastgelegd in 3D. Dat deze kunstwerken vandaag gedigitaliseerd worden, is voor een kleine instelling als de onze een kans die we niet snel opnieuw zullen krijgen.
- Ward Hendrickx, conservator bij de Sint-Leonarduskerk
Hoogwaardige digitalisering is geen sinecure
Deze topstukken digitaliseren is geen vanzelfsprekende opdracht. De grote beelden wegen elk al snel meer dan 100 kilogram en staan op moeilijk bereikbare locaties, en een kwetsbaar schilderij zit ter bescherming in een geklimatiseerde vitrine. Dat er op één dag tijd vijftien topstukken gedigitaliseerd worden, is dus wel uniek.
We moeten er ons van bewust zijn dat erfgoed kan verdwijnen. Denk bijvoorbeeld aan de Notre Dame die enkele jaren geleden is afgebrand. Dankzij technieken als 3D-scanning kunnen we de erfgoedobjecten in de kerk gelukkig voor altijd bewonderen, omdat je nu de digitale objecten hebt. Met de scans die we vandaag hebben gemaakt, kan je bijvoorbeeld een perfecte analoge kopie maken via 3D-printing. Zo zorgen we ervoor dat de werken in Zoutleeuw de tand des tijds blijven doorstaan.
- Timothy Naessens, projectleider Digitalisering bij meemoo
Apostel Philippus (15e eeuw), door anonieme Brabantse kunstenaar, hoogwaardig gefotografeerd, foto door meemoo, licentie: CC BY-SA 4.0
3D-scanapparatuur, foto door meemoo, licentie: CC BY-SA 4.0
De lanssteek (1530), schildering op glas, foto door meemoo, licentie: CC BY-SA 4.0
Heilige Maria Magdalena, door anonieme kunstenaar uit Brabant (16e eeuw), hoogwaardig gefotografeerd, video door meemoo, licentie: CC BY-SA 4.0
Retabel waaruit Apostelen Philippus en Jacobus de Mindere werden verplaatst, foto door meemoo, licentie: CC BY-SA 4.0
Apostel Jacobus De Mindere (15e eeuw), door anonieme Brabantse kunstenaar, foto door meemoo, licentie: CC BY-SA 4.O
Zeven vreugden van Maria (1554), Pieter Aertsen, gedigitaliseerd door Cedric Verhelst, foto door meemoo, licentie: CC BY-SA 4.0
Over het digitaliseringsproject voor topstukken
De kerk van Zoutleeuw is niet de enige locatie waar meemoo topstukken digitaliseert. In totaal wordt er van 257 topstukken een digitale kopie gemaakt (in 2D, via 3D-scanning en via gigapixelopname) in een vijftigtal Vlaamse musea, een vijfentwintigtal kerken en zo’n vijf archieven. De kennis die meemoo opdoet, gaat ze delen met de hele sector. De gedigitaliseerde werken zullen ook zo vrij mogelijk beschikbaar gemaakt worden.
Deze Topstukkendigitalisering wordt mogelijk gemaakt met de steun van EFRO (Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling), als onderdeel van het relanceplan Vlaamse Veerkracht van de Vlaamse overheid, en maakt deel uit van het Gecoördineerd Initiatief voor Vlaamse Erfgoeddigitalisering (GIVE).