Digitaliseringsprojecten voor bedreigde en aangetaste films
Film kan om verschillende redenen kwaliteitsverlies vertonen, al is de meest voorkomende beschadiging het azijnzuursyndroom. De juiste bewaaromstandigheden en goede monitoring zijn cruciaal om ons filmerfgoed hiervoor te behoeden. Benieuwd waar we staan met de digitalisering van het Vlaamse filmerfgoed?
Wat is het azijnzuursyndroom?
Het azijnzuursyndroom heeft zijn naam te danken aan de sterke azijngeur die acetaatfilms afgeven wanneer ze gevat zijn door het syndroom. Het is een ontbindingsproces dat autokatalytisch verloopt. Concreet betekent dit dat de ontbinding traag op gang komt, maar dat de snelheid hierna exponentieel toeneemt. Aangetaste films gaan in quarantaine en worden in een koude, gematigd droge ruimte bewaard. Meer weten?
In beeld: acetaatfilm aangetast door het azijnzuursyndroom, ©meemoo
Digitaliseringsprojecten
Het spreekt voor zich dat films die aangetast zijn met het azijnzuursyndroom prioriteit krijgen wat betreft hun digitalisering. Eens voorbij een zeker punt, zijn ze namelijk niet meer te redden. Tussen 2015 en 2023 gaan we er mee aan de slag en laten we ze via een speciaal proces digitaliseren. In deze projecten nemen we azijnaangetaste films mee van zowel VRT als de 61 cultureelerfgoedorganisaties met film in de collectie (de registratie loopt afzonderlijk van elkaar).
Als meest voorkomende filmformaat wordt 16mm-film over de verschillende deelprojecten heen gedigitaliseerd. Andere filmformaten nemen we zoveel als mogelijk samen.
Filmproject 1
Meemoo’s eerste filmdigitaliseringproject werd uitgevoerd in 2015 en 2016. Het Duitse TF CineNova digitaliseerde daarbij ongeveer 270 films, goed voor 90 uur aan beeldmateriaal. Het ging om 16mm film.
Filmproject 2
Het tweede project, dat liep van 2016 tot oktober 2018, omvatte 900 films of 225 uur aan beeldmateriaal. Het ging voornamelijk om 16mm en een beperkte hoeveelheid 35mm films, die opnieuw in goede handen waren bij TF CineNova.
Filmproject 3
Het derde filmdigitaliseringsproject ging van start in november 2018 en loopt tot eind 2023. Dit project is een verlenging van de vorige projecten en legt opnieuw de focus op door het azijnzuursyndroom aangetaste 16mm en een kleinere hoeveelheid 35mm films. Nieuw hierbij zijn de smalfilmformaten 8mm, super8 en 9,5mm film, die vooral bij amateurfilms gebruikt werden. In totaal gaat het om zo’n 4000 à 6000 films die het Franse digitaliseringsbedrijf Vectracom in een periode van vijf jaar zal digitaliseren. Vectracom is een ervaren partner waarmee we reeds samenwerkten voor de digitalisering van bijvoorbeeld openspoelvideo.
Daarnaast zetten we aparte digitaliseringsprojecten op rond bedreigde en aangetaste film: de collectie van de Witte Paters en rond nitraatfilm.
Hoe gaat het verder?
Wat gebeurt er dan met de films die voor het einde van 2023 nog niet gedigitaliseerd kunnen worden, zoals de films die niet door het azijnzuursyndroom zijn aangetast? Wanneer zouden die gedigitaliseerd kunnen worden? De gedetailleerde inhoudelijke en technische registratie van het Vlaams filmerfgoed, een betere focus op conservatie en een snelle digitalisering van beschadigde film maken het mogelijk om een planning op te stellen voor de toekomst. Voor die registratie, maar ook voor de deponering van film, werken we nauw samen met CINEMATEK.
Er zijn al flinke stappen gezet in de digitalisering van het aangetaste materiaal (al is dit project nog niet ten einde), maar daarnaast gaan we van start met het digitaliseren van de niet-bedreigde films. Inhoudelijke criteria zullen hierbij zeker een rol gaan spelen. We schatten hiermee van start te gaan na 2023.
