SIRDUKE: pioniersproject in innovatieve lakplatendigitalisering

De afgelopen jaren stelden we ruim 47.000 lak- en schellakplaatkanten uit het VRT-archief digitaal veilig. Enkele tientallen lakplaatkanten bleven echter ongedigitaliseerd achter. De reden? Een afschilferende laklaag gooide roet in het eten. Digitalisering via de gangbare methode - met een naald - zou de schade alleen maar erger maken.

Dreigt dit unieke erfgoed dan voorgoed verloren te gaan? Niet als het aan het SIRDUKE-project ligt. Daarin bundelen we onze krachten met VRT, INA en Gecko om deze waardevolle geluidsfragmenten een tweede leven te geven. Samen hebben we een vernieuwende technologie uitgetest waarbij het geluidssignaal van de platen op een optische manier wordt gereconstrueerd: via macrofotografie.

Just because a record has a groove don't make it in the groove - Stevie Wonder in Sir Duke

SIRDUKE staat voor Saphir Innovatively Rescues VRT Disks Using Knowledge and Equipment, met een knipoog naar Stevie Wonder's bekende nummer Sir Duke. De Amerikaanse legende haalde voor dit lied op zijn beurt de mosterd bij jazzkoning Duke Ellington. Geen slecht gezelschap, dus.

Van foto naar digitale geluidsgolf

Niet de naald, maar de groef van de plaat staat in deze methode centraal. INA (het Frans Nationaal Audiovisueel Archief) ontwikkelde Saphir, een machine die de groef tot in het kleinste detail fotografeert. Nadat de macrofoto's minutieus aan elkaar worden gezet, neemt speciaal ontwikkelde software de diepte en vorm van de groef onder de loep. Vervolgens wordt deze informatie omgezet in een geluidsgolf die afgespeeld kan worden door een computer. En dat zonder dat er ook maar een naald aan te pas komt.

We zijn verheugd dat we de tools konden voorzien die Gecko en meemoo geholpen hebben om deze belangrijke VRT-opnames te redden. Bedankt voor het vertrouwen in ons en in de Saphir-technologie. - Jean-Hugues Chenot, INA

Resultaten om over naar huis te schrijven

Inmiddels is de digitalisering van alle plaatkanten achter de rug. En met succes: de resultaten zijn op zijn minst indrukwekkend te noemen. Net zoals bij digitalisering met naald treedt er op de achtergrond wat ruis op. Bij de grote meerderheid is dit gelukkig niet storend. Volgens Jean-Baptiste Meunier, CEO bij Gecko, zijn deze resultaten vooral te danken aan Saphir, een ontwikkeling die ze bij Gecko op de voet volgden van bij de start. Hij doopt de machine dé ontbrekende schakel in hun productieketen als specialisten in lakplatendigitalisering.

We willen meemoo, VRT en INA bedanken om dit project mogelijk te maken, en in het bijzonder Jean-Hugues Chenot van INA voor zijn onschatbare hulp.

Eindelijk kunnen we opnieuw genieten van deze parels uit de radiogeschiedenis. De gerestaureerde fragmenten dateren van tijdens en net na de Tweede Wereldoorlog en bevatten onder meer reportages over steden en internationale conferenties, strijkkwartetten en diverse radiomededelingen.

We hebben dankzij dit project alvast het grootste deel van onze verloren gewaande producties in de lakplatencollectie kunnen redden. We kunnen nu deze audiofiles toevoegen aan onze collectie en digitaal restaureren. Weer een stukje erfgoed gered! - Klaas Janssens, geluidstechnicus VRT Archief

Benieuwd naar de vurige oproep van het comité tegen het alcoholisme, waarin gewaarschuwd wordt voor de gevaren van alcoholmisbruik? Beluister het hier:

Grensverleggende samenwerking

Het SIRDUKE-project is het resultaat van een vruchtbare samenwerking over de landsgrenzen heen. De platen die de hoofdrol spelen in dit project zijn afkomstig uit de archieven van de VRT. Zij stonden in voor de selectie en aanlevering van de beschadigde exemplaren. INA zorgde voor de aanlevering van de technologie. De eigenlijke digitalisering werd uitgevoerd door het Franse digitaliseringsbedrijf Gecko. Meemoo vervult in dit project de rol van initiator en coördinator langs Belgische zijde.

Met het SIRDUKE-project toveren we geluid terug tot leven waarvan iedereen dacht dat het reddeloos verloren was. Na eerdere experimenten in de VS, Frankrijk en Zwitserland zijn we blij dat we de werkbaarheid van deze methode mee hebben kunnen valideren. - Brecht Declercq, Manager Digitalisering en Acquisitie bij meemoo