Digitaliseringsproject 5: schellak- en lakplaten

De digitalisering van schellak- en lakplaten is van enorm belang voor de bewaring en bescherming van de commerciële muziek en radio-opnames uit de eerste helft van de twintigste eeuw. Na een voorbereidende studie begon meemoo in 2017 met de werkelijke digitalisering.

Van maart tot augustus 2016 bereidde een stagiair van de masteropleiding Gestion des Patrimoines Audiovisuels van het Frans Nationaal Audiovisueel Instituut (INA) de digitalisering van schellak- en lakplaten voor. Hij onderzocht bij onze contentpartners - een tiental cultureelerfgoedinstellingen en een omroep - het aantal en de staat van deze audiodragers.

Op basis van de resultaten stelden we het datamodel, de verpakkingswijze en het aanbestedingsdossier op punt. In het voorjaar van 2017 startte de werkelijke digitalisering.

Schellak- en lakplaten werken volgens hetzelfde mechanische principe, maar het materiaal waaruit ze zijn gemaakt verschilt. Van beide soorten zijn er meerdere groottes en afspeelsnelheden en is de afspeelapparatuur nog steeds voorhanden. De platen zelf zijn echter vaak beschadigd omdat er in de groeven makkelijk schimmel en vuil ontstaat. Bovendien zijn de platen breekbaar en schilferen ze makkelijk af onder invloed van schommelingen in temperatuur en luchtvochtigheid. De digitalisering van afgeschilferde platen is erg duur en op grote schaal niet haalbaar in Vlaanderen.

Schellakplaten bevatten meestal commerciële muziek, maar van specifieke opnames zijn er slechts enkele exemplaren. De schellakplaat verving de wasrol en was in de eerste helft van de twintigste eeuw de meest succesvolle geluidsdrager tot de goedkopere en minder breekbare vinyl op het toneel verscheen.

De lakplaat werd voornamelijk gebruikt voor opnames van of voor de radio en was van de jaren ’30 tot ’50 erg populair. Uiteindelijk concurreerde de kwartduim audiotape de lakplaat weg.

Ook dit digitaliseringsproject kende intussen een uitbreiding in volume. Het einddoel was 31.100 schellak-plaatkanten en 11.000 lak-plaatkanten van VRT én 5.500 lak- en schellakplaatkanten van 15 cultureelerfgoedinstellingen. Dit alles bleek goed voor een totaal van ruim 47.000 schellak- en lak-plaatkanten, die eind 2020 gedigitaliseerd zijn door Gecko en VRT.

Heb je een vraag?
Contacteer Loes Nijsmans
Manager Digitalisering & Acquisitie
We halen de pagina op, even geduld...