Glasplaten gespot: een nazomerse GIVE-update
29 sep 2022
In het Gecoördineerd Initiatief voor Vlaamse Erfgoeddigitalisering (GIVE) onderzoeken we de rol van automatische metadatering en digitaliseren we een hoop kranten, glasplaten en topstukken. Onze vorige stand van zaken dateert nog maar van juni, maar ook tijdens de zomer zaten we niet stil. Van 3D-kopieën van sculpturen tot glasplaten in het journaal: in dit derde GIVE-bulletin valt er weer heel wat te melden.
De GIVE-projecten worden gerealiseerd met de steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling en kaderen binnen het relanceplan Vlaamse Veerkracht van de Vlaamse overheid.
In beeld: vrouw poseert halfnaakt voor muurschilderij (ca. 1900), AMSAB-ISG, Collectie Lateur
Glasplaten rollen van de pers
Sloeg jij op 19 augustus de krant open? Dan spotte je wellicht het GIVE-glasplatenproject. Naar aanleiding van Dag van de Fotografie trokken we op 18 augustus namelijk naar het MAS waar we het startschot gaven van de massadigitalisering van foto’s op glasplaat. Lees in deze VRT-reportage het volledige verhaal. Of lees ons persbericht erop na.
Vlotte voorbereiding
Voor digitalisering wordt iedere glasplaat eerst zorgvuldig verpakt en geregistreerd. En dat gebeurt nog steeds aan razende snelheid: als we aan dit tempo blijven registreren, liggen alle glasplaten in januari 2023 klaar! Met de helpende handen van onze twee stagiaires Ingrid en Marthe stoomden onze 31 projectpartners al meer dan de helft van de glasplaten klaar. Vanaf 1 augustus namen Lise en Pieter-Jan de fakkel van hen over, en ook Liam klom aan boord. Hij zet zijn schouders onder twee lijnen binnen GIVE: de glasplaten- en krantendigitalisering.
In beeld: glasplaten uit de collectie van het MAS boven een lichtbron, © meemoo
Start van de digitalisering
Het digitaliseren van glasplaten ligt niet voor de hand. Onze partner GMS gebruikt dan ook een specifieke methode en speciaal ingerichte studio’s.
- Loes Nijsmans, projectleider van het GIVE-glasplatenproject
In juli vertrok de eerste lading glasplaten naar Nederland, waar GMS zich zal ontfermen over hun digitalisering. Een tweede batch ging vorige maand de deur uit. En over enkele weken starten ook de in house-digitaliseringsprojecten van UGent Boekentoren en Fotomuseum Antwerpen op. Na een testfase gaat het digitaliseren dit najaar écht van start; als alles goed gaat zijn we in september 2023 klaar. Hoe dat proces eruit ziet? Bekijk het in dit filmpje van GMS:
Vernieuwing kenjedrager.be op til
Via kenjedrager.be ontdek je in een paar klikken welke audiovisuele drager je in handen hebt. De voorbije maanden werkten we hard aan een uitbreiding naar fotografische dragers.
Doelpubliek? Zowel professionele foto-erfgoedbeheerders als particulieren.
Waar we staan? Op basis van een grondig vooronderzoek en input van foto-experts creëerden we al een beslissingsboom. Momenteel schaven we hem nog bij.
Volgend jaar vind je op kenjedrager.be informatie, ontdek je bewaartips en kom je te weten waar je met je fotomateriaal terecht kan.
Roerend cultureel erfgoed van uitzonderlijk belang voorzien van een hoogwaardige digitale reproductie, dat is de insteek van het Topstukkenproject binnen GIVE. Hoewel de vier verschillende lijnen (papier en perkament, 2D, 3D en gigapixel) elk een heel eigen aanpak en timing vragen, hebben ze één ding gemeen: over de zomer vlotten ze in hoog tempo.
Topstukken op papier en perkament startensklaar
Over de zomer heen werd de conditierapportering door consultant Martine Eeckhout afgerond. Op één object na zullen de 40 topstukken zonder uitgebreide restauratie- of conserveringsmaatregelen gedigitaliseerd kunnen worden. Goed nieuws! Het bijzondere digitaliseringsproces van de topstukken zetten we momenteel nog op scherp. Na een testfase bij GMS trekken we vanaf volgende maand naar 11 verschillende locaties.
Goed om weten: het testen gebeurt niet op een echt topstuk, daarvoor zijn ze te kostbaar.
Heropening KMSKA zet 2D en 3D op gang
Op 24 september heropent KMSKA na 11 jaar renoveren feestelijk haar deuren. Voor deze speciale gelegenheid werden zo’n 40 2D-topstukken uit hun collectie als eerste fotografisch vastgelegd. Ook de eerste 3D-topstukken uit KMSKA’s collectie kregen deze zomer een digitale 3D-kopie via scanning. Enkele beelden uit de collectie Van Herck komen in de vaste opstelling te staan, en werden nog vóór de heropening vastgelegd. De rest van de beelden uit de collectie staan later op de planning. Zij worden begin 2023 gedigitaliseerd.
Benieuwd naar de aanpak van zo’n 3D-opname? Met een handheld scanner capteert onze digitaliseringspartner ieder beeldhouwwerk vanuit verschillende standpunten. Deze data worden nadien samengevoegd tot één 3D-bestand. Ingebouwde camera’s voegen kleur en textuur toe, en uiteindelijk krijgen we een waarheidsgetrouwe digitale 3D-kopie.
In beeld: item uit de collectie Van Herck (KMSKA) gescand door De Logi & Hoorne - Erfgo3D
Bekijk het resultaat in onderstaand filmpje:
Eerste stappen in gigapixelfotografie
Afgelopen maanden maakten we opnames van vijf topstukken in ontzettend hoge resolutie. Bij dit soort fotografie worden verschillende deelopnames van hetzelfde schilderij gebundeld tot één groot bestand van minimum 1 miljard pixels. Resultaat? Je kan het topstuk bewonderen tot in het kleinste detail!
Wat hierna? In de loop van 2023 voegen we de gedigitaliseerde topstukken toe aan kunstbeeldbank artinflanders.be. De komende maanden voeren we daarnaast ook onderzoek naar nieuwe manieren van ontsluiting via IIIF.
Wat kan machine learning betekenen in het automatisch genereren en verrijken van metadata? Dat onderzoeken we in het GIVE-metadataproject met hulp van Ordina en Cronos/Nubiter. Snel bijbenen hoe we dit aanpakken? Ditmaal houden we de update kort:
De metadatawerkgroep kwam in juni een eerste keer samen. Een tweede bijeenkomst staat begin oktober op de agenda. Contentpartner met interesse in dit thema? Je kan je nog steeds aansluiten.
We willen over de verschillende lijnen (gezichtsherkenning, spraakherkenning, entiteitsherkenning) heen zo gestandaardiseerd mogelijk werken. Daarom tekenen we een ontwerp uit van de architectuur en workflows.
We werken nog steeds aan de aanbesteding voor het spraakherkenningsluik. Een eerste procedure moesten we stopzetten, maar een finale keuze plannen we nog voor het einde van dit jaar te maken.
Komende maand hakken we de knoop door tussen het bouwen of kopen van technologie voor gezichtsdetectie en -herkenning. Hiervoor verdiepen onze machine learning consultants zich nog steeds in de resultaten van het FAME-project en andere open source diensten (bouwen), en evalueren ze een aantal cloud services (kopen).
Samen met de vzw Vlaamse Erfgoedbibliotheken digitaliseren en ontsluiten we 630.000 krantenpagina’s van 8 contentpartners. Deze zomer vonden de eerste transporten plaats: al drie krantenladingen liggen klaar in Heerhugowaard bij Picturae. Door technische problemen konden we pas twee maanden later dan verwacht starten met de productiefase van de digitalisering, maar dat hield ons niet tegen om in de tussentijd:
grote sprongen te zetten op vlak van registreren, waardoor we de ononderbroken levering van kranten aan Picturae kunnen verzekeren;
het digitaliseringsproces op scherp te zetten, door de bestanden die Picturae ons aanlevert nauwgezet te controleren op de vooropgestelde kwaliteitseisen (tot nu toe trouwens 100% succesvol!).
En nu?
Dit najaar plannen we de eerste digitale bestanden te archiveren. Picturae past bovendien optische tekenherkenning (OCR) toe op de digitale pagina’s waardoor de tekst doorzoekbaar wordt, en voorziet technische metadata.
Over OCR gesproken… Op 30 november leer je tijdens de nieuwste bijeenkomst van de collegagroep Digitalisering van Periodieken werken met XML-bestanden van OCR. Schrijf je nog snel in.
Bronvermelding bannerafbeeldingen:
Vrouwen aan het strand van Oostende (1920-30), FOMU
Memorieboek, 2574#69, Archief Sint-Lucasgilde, FelixArchief, publiek domein
Het proces van gezichtsherkenning toegepast op een foto uit de voorstelling ‘Ik wist niet dat Engeland zo mooi was’ van theatergezelschap Radeis. Op de voorgrond zie je Dirk Pauwels en Josse De Pauw. Foto: Michiel Hendryckx, CC BY-SA 4.0
Krantenpagina uit 'Voor allen' (1946), Amsab-ISG