Muzische collecties voor lager onderwijs, een onderzoek met Hogeschool VIVES
Lesgevers kunnen in Vlaanderen op Het Archief voor Onderwijs terecht voor kwalitatief beeld en geluid om te gebruiken in de klas. Hiervoor gaan we voortdurend op zoek naar geschikt materiaal van onze contentpartners in cultuur, media en overheid en voorzien we het van didactische omkadering. Sinds 2020 op onze agenda: het domein muzische vorming in het lager onderwijs. In het project “Kunstig Kijken” pakten we dat samen met onderzoekers van de educatieve bachelor van Hogeschool VIVES aan.
Uitdaging
Sinds de lancering van Het Archief voor Onderwijs mogen we heel wat leerkrachten verwelkomen op onze onderwijsbeeldbank. Uit een intern onderzoek blijkt echter dat leerkrachten en studenten in de lerarenopleidingen lager onderwijs het platform opvallend minder vaak inzetten in de klas. Willen we kinderen voorbereiden op de digitale, maatschappelijke werkelijkheid, dan zal ook het lager onderwijs zijn weg moeten vinden naar digitale audiovisuele media op maat van hun leeractiviteiten en klasgroepen.
Eerder zetten we met Arteveldehogeschool een succesvol PWO-project op poten voor de domeinen 'mens en maatschappij' en 'wetenschappen en techniek'. Dat gaf het gebruik van de beeldbank in het lager onderwijs zo’n boost dat we ook voor het domein ‘muzische vorming’ met plezier samenwerkten met Hogeschool VIVES. Een leergebied dat zowel beeld, drama, dans en muziek aan bod laat komen in het lager onderwijs.
Ook hier merkten we dat leerkrachten vaak op hun honger blijven zitten in hun zoektocht naar audiovisueel materiaal ter versterking van muzische vorming in de klas. Daarom brachten we de expertise van collectiebeheerders bij onze contentpartners in de museum- en podiumkunstensector samen met die van educatieve vakexperten uit de lerarenopleidingen, om uniek en kwalitatief aanbod te brengen naar de leerkrachten lager onderwijs.
Samen met Hogeschool VIVES brachten we de noden en struikelblokken van leerkrachten lager onderwijs bij het inzetten van audiovisueel materiaal in hun lessen in kaart, én zochten we manieren om hen extra te ondersteunen. Het doel: samen met onze contentpartners uniek audiovisueel materiaal aanbieden op maat van leerkrachten lager onderwijs om de lessen muzische vorming te versterken.
Dit project liep in eerste instantie van 2020 tot 2021, maar werd verdergezet als Project Wetenschappelijk Onderzoek (PWO) tot juni 2023. Bovendien werd de doelgroep uitgebreid: we sleutelden niet alleen aan collecties voor het jongere kind in de derde kleuterklas en de eerste graad lager onderwijs, maar ook voor het oudere kind in de tweede en derde graad lager onderwijs.
Onze rol
Meemoo coördineerde in dit project de samenwerking met onze contentpartners uit de museum- en podiumkunstensector. Zo lokaliseerden we samen relevant materiaal, waren we het aanspreekpunt voor deelnemende partners, volgden we de beeldresearch op en zorgden we voor een duidelijke, efficiënte flow voor de publicatie van het audiovisueel materiaal. Dit moest vanuit ons archiefsysteem tot op Het Archief voor Onderwijs raken. Belangrijk daarbij is de metadatering: het onderwijs vraagt andere beschrijvingen dan een archief. Daarom werd het materiaal onder meer verrijkt met leerobjectmetadata, die bijvoorbeeld zeggen voor welk domein en onderwijsniveau een item geschikt is. Meer daarover, lees je hier.
Op Het Archief voor Onderwijs werd het materiaal door de docenten van Hogeschool VIVES verder gecontextualiseerd in collecties. Zo kunnen leerkrachten er snel en eenvoudig mee aan de slag in hun lessen. Samen met een docent van Hogeschool VIVES geeft onze gedetacheerde leerkracht in het najaar van 2023 bovendien enkele gerichte vormingen om leerkrachten lager onderwijs de weg te tonen naar het lesmateriaal, concrete lestips en doe-opdrachten.
Aanpak
Bij Hogeschool VIVES werkten verschillende medewerkers mee aan dit project, onderzoekers en docenten uit de educatieve bachelor lager onderwijs die elk gespecialiseerd zijn in één domein uit het leergebied muzische vorming: beeld, drama, muziek en dans.
Zij gingen met leerkrachten lager onderwijs op zoek naar de noden en drempels om kwalitatief kunst te beschouwen in de klaspraktijk. Waaraan moet een collectie audiovisueel materiaal voldoen zodat ze effectief, efficiënt en aantrekkelijk is voor leerlingen?
Daarnaast werkten we ook aan de (vak)didactische ontsluiting op Het Archief voor Onderwijs. Samen met onze contentpartners en onze kunst- en erfgoedbeeldbank artinflanders.be gingen we na welk audiovisueel en beeldend bronnenmateriaal bruikbaar is in het onderwijs voor het leergebied muzische vorming.
De onderzoekers van VIVES ontwikkelden pedagogische en didactische ondersteuning voor leerkrachten lager onderwijs om audiovisueel materiaal via digitale weg in te zetten in de klas. Met didactische omkadering die toont hoe je kwaliteitsvol en doelgericht aan de slag gaat met de audiovisuele collecties, willen we fundamenteel bijdragen aan de ontwikkeling van digitale en beeldgeletterdheid van zowel leerkrachten als leerlingen.
Resultaten
In juni 2023 liep dit onderzoeksproject af. In het kader van dit project bieden we nu in totaal 24 nieuwe collecties met uniek materiaal uit de museum- en podiumkunstensector aan op ons onderwijsplatform. Ze werden op maat samengesteld voor de oudste kleuters en kinderen uit de eerste graad van het lager onderwijs enerzijds, en kinderen uit de tweede en derde graad lager onderwijs anderzijds. De collecties worden begeleid door didactische tips van de onderwijsexperts én creatieve doeprikkels om er concreet mee aan de slag te gaan in de klas.
Op Het Archief voor Onderwijs vinden lesgevers(-in-wording) trouwens nog veel meer kunstzinnige video- en audiofragmenten die niet in de collecties zijn opgenomen. Maar hoe beschouw je een kunstwerk of kunstzinnig audiovisueel fragment nu op een goede manier met kinderen? Hogeschool VIVES ontwikkelde een stappenplan om leerkrachten hierbij te begeleiden.
Met vragen over dit project kan je terecht bij ons onderwijsloket.