Regionale beeldarchieven verrijken lager onderwijs
Wat kan de rol zijn van audiovisueel materiaal dat regionaal geproduceerd is en lokale onderwerpen belicht? Uit onderzoek bleek dat het materiaal een grote meerwaarde heeft in de klas. Samen met Arteveldehogeschool en alle 10 Vlaamse regionale omroepen zorgden we ervoor dat dit beeld en geluid uit de archieven nog doelgerichter ingezet kan worden in het lager onderwijs.
Uitdaging
Het beeld en geluid van onze contentpartners is divers, rijk en raakt alle mogelijke onderwerpen aan. Toch is het niet gemaakt met het onderwijs voor ogen. Hoe kunnen we dan toch materiaal uit hun archieven selecteren dat geschikt is voor het lager onderwijs? Wat zijn de noden van leerkrachten en leerlingen? En hoe kunnen we audiovisuele bronnen zo goed mogelijk contextualiseren voor gebruik in de klas?
Die vragen zijn onze focus in dit project. We willen ervoor zorgen dat het beeld en geluid uit de regionale archieven nog doelgerichter ingezet kan worden in het lager onderwijs.
Aanpak
In het schooljaar 2017-2018 gingen we voor het eerst met Arteveldehogeschool in zee. Ons gezamenlijke doel: beeld en geluid nog doelgerichter inzetten in het lager onderwijs. Ons eerste traject in 2017-2018 resulteerde in boeiende collecties en een slotevent waar verschillende sprekers hun kijk gaven op beeld en geluid in het lager onderwijs. Enkele vragen bleven nog onbeantwoord:
Hoe worden deze audiovisuele collecties en bijhorende lesfiches nu concreet ingezet in de lagere klas?
Wat is de impact van deze audiovisuele collecties in het leerproces van de leerlingen? Welk soort beelden wensen leerlingen en zijn effectief bij hen?
Kan de nood bij leerkrachten in de lagere school naar verrijkend beeld en geluid voor omgevingsonderwijs ingelost worden door middel van beelden met een regionale insteek?
Van februari 2019 tot februari 2020 gingen we hier samen met Arteveldehogeschool mee verder in een nieuw Praktijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek (PWO). Dat onderzoek resulteert niet alleen in kennis, maar ook in lesklare collecties op Het Archief voor Onderwijs. Die collecties werden geïntegreerd in ons vernieuwd platform waar ze sinds begin 2021 beschikbaar zijn voor lesgevers.
1. Het aanbod
Een kwalitatief aanbod aan beeld en geluid op maat van het lager: dat is een belangrijk doel voor meemoo en Het Archief voor Onderwijs. Uit het onderzoek bleek dat audiovisueel materiaal met een sterke regionale insteek zich uitstekend leent in het kader van omgevingsonderwijs. Dit is hét vertrekpunt in de domeinen 'Mens & Maatschappij' en 'Wetenschappen & Techniek' in het lager onderwijs.
Omgevingsonderwijs heeft betrekking op de directe omgeving van de leerlingen, die gebruikt wordt ter illustratie of toelichting bij leerinhouden. In Gentse scholen kan een lesgever bij een les over onroerend erfgoed bijvoorbeeld rond Het Gravensteen werken. Gaat het over de Vlaamse waterwegen, dan kunnen ze inzoomen op De Schelde en de Leie. Scholen uit Limburg zullen andere voorbeelden aanreiken die inhoudelijk aanleunen bij de omgevings- en belevingswereld van de kinderen. Het maakt de leerstof tastbaar en brengt het binnen in de klas.
Het materiaal van regionale zenders - die als contentpartner van meemoo allemaal hun medewerking aan dit project toezegden - sluit nauw aan bij de leefwereld van jonge kinderen. Hiermee kunnen we bestaande en nieuwe collecties op het platform verfijnen en beter inspelen op de noden van scholen en leerlingen uit specifieke regio’s.
2. De context
Het beeld en geluid op Het Archief voor Onderwijs is zelden gemaakt met het oog op gebruik in het onderwijs. Het zijn contextbronnen die - in tegenstelling tot uitlegbronnen - niet als didactisch beeldmateriaal ontwikkeld werden voor de specifieke doelgroep van het lager onderwijs. Beide types bronnen hebben hun eigen meerwaarde in de klas, maar vereisen wel een andere didactiek. Daarom worden filmpjes en geluidsfragmenten rond bepaalde lesonderwerpen op het platform in collecties verzameld en van context voorzien. Vakexperten en gedetacheerde leerkrachten plaatsen het materiaal in een logische volgorde, geven tekst en uitleg bij leerplandoelen en eindtermen en delen didactische tips.
3. Het resultaat
Leerkrachten kunnen sinds kort een selectie van audiovisuele contextbronnen met regionale insteek uit de archieven van de 10 Vlaamse regionale omroepen bekijken op ons onderwijsplatform Het Archief voor Onderwijs. De selectie van de filmpjes en geluidsfragmenten en het bouwen van de collecties gebeurde in dit project door docenten aan de lerarenopleiding van Arteveldehogeschool. De regionale zenders gaven hierbij ondersteuning en advies vanuit hun expertise en kennis van het eigen materiaal.
Concreet wordt het materiaal van de regionale zenders nu aan de gebruikers van Het Archief voor Onderwijs aangeboden op een manier die maximaal aansluit bij de lespraktijk: via gecontextualiseerde audiovisuele collecties gebouwd op maat van de eindtermen en leerplandoelen. Om lesgevers snel op weg te helpen werden de collecties handig verzameld per Vlaamse provincie en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
Onze rol
Voor dit project werkten we samen met 10 regionale omroepen maar ook met de lerarenopleiding van de Arteveldehogeschool. De docenten kennen er als geen ander de leerplannen en eindtermen en kunnen vanuit die kennis het aanbod afstemmen op de lespraktijk. Arteveldehogeschool was naast partner ook co-financierder in het PWO-project. Specifiek voerden docenten van de lerarenopleiding lager onderwijs Sven De Maertelaere en Thibaut Cromphaut het onderzoek, selecteerden ze het materiaal en bouwden de audiovisuele collecties op Het Archief voor Onderwijs.
10 Vlaamse regionale omroepen die contentpartners zijn van meemoo, ontsluiten materiaal uit hun archieven voor onderwijsdoelstellingen. Zij adviseerden en ondersteunden de docenten bij de selectie van de fragmenten vanuit hun expertise en kennis van het eigen materiaal.
Zelf was meemoo co-financierder en zorgde voor de projectopvolging. Wij verzekeren ook dat het materiaal uiteindelijk gebruikt wordt, door het via ons onderwijsplatform Het Archief voor Onderwijs en onze workshops tot in de klas te brengen.