Conferentie Sharing is Caring X

Sharing is Caring

Het concept Sharing is Caring werd in 2011 gelanceerd door Merete Sanderhoff van het Statens Museum for Kunst in Kopenhagen. Het richt zich op het samenwerken en delen in de cultureelerfgoedsector, promoot de maatschappelijke waarde van open erfgoedcollecties en brengt erfgoedwerkers, onderzoekers en cultuurgebruikers samen.

Als format verspreidt het conferentieplatform Sharing is Caring zich, naar analogie met de TED-conferenties en de lokale TED-evenementen (TEDx), van Denemarken naar andere landen. De lokale organisatoren kiezen zelf thema’s die dicht bij hun eigen context en gemeenschap staan. Na een eerste uitbreiding naar Hamburg organiseerden Wikimedia België en meemoo in 2017 een Brusselse editie: de studiedag 'Sharing is Caring - Brussels Extension: Opening up with Wikimedia', die in het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium plaatsvond. Na Brussel was er in september 2019 ook een studiedag in Stockholm. Ditmaal was het dus de beurt aan Amsterdam.

De FAIR-principes

Sharing is Caring X Amsterdam richtte zich op de nieuwe uitdagingen voor musea om de volledige context van collectie-objecten FAIR te maken. De internationale FAIR-principes zijn richtlijnen voor de manier van beschrijven, de opslag en de publicatie van wetenschappelijke data.

FAIR staat voor:

• Findable, of vindbaar;

• Accessible, of toegankelijk;

• Interoperable, of uitwisselbaar;

• Reusable, of herbruikbaar.

De principes dienen als richtlijn om wetenschappelijke data geschikt te maken voor hergebruik onder duidelijk beschreven condities, zowel door mensen als door machines.

De vooruitgang van digitale wetenschap vereist het tijdig delen en toegankelijk maken van digitale gegevens. Onderzoeksorganisaties en hun financierders bepleiten daarom de noodzaak van de ontwikkeling van infrastructuren en diensten die een systemische verandering van wetenschapspraktijken naar open science mogelijk maken. De FAIR-principes versterken deze ontwikkelingen. Onderzoeksinstellingen, financierders en uitgevers verhogen hun eisen op het gebied van het beheer van onderzoeksdata en het beschikbaar maken ervan voor hergebruik.

FAIR-principes en erfgoed

Hoewel de FAIR-principes ontwikkeld werden door de wetenschappelijke wereld zijn ze ook relevant voor de cultureelerfgoedsector. Al verschillende jaren werkt de cultureelerfgoedsector aan een verbetering van het delen van onze (digitale) collecties. De maatschappelijke aandacht voor open data is daarin een belangrijke aanjager. De praktijk heeft echter uitgewezen dat het louter ter beschikking stellen van (meta)data en content uit de erfgoedsector als open data niet volstaat. Bovendien kunnen ook niet alle (meta)data en content uit de cultureelerfgoedsector als open data worden vrijgegeven.

De FAIR-principes zijn daarom een welgekomen verrijking. Ze vertellen ons dat we de (meta)data en content uit de cultureelerfgoedsector in de eerste plaats vindbaar, toegankelijk, interoperabel en herbruikbaar moeten maken, en hoe we dat kunnen doen. Als de auteursrechtelijke status - de bescherming van persoonsgegevens en eventuele contractuele afspraken - het toelaten, blijft het belangrijk om de content en metadata te delen in de vorm van open data. Ook als dat niet kan, blijft het belangrijk om te bekijken hoe, voor wie en onder welke voorwaarden we de (meta)data en content ook vindbaar, toegankelijk, interoperabel en herbruikbaar kunnen maken. Gelijkaardige uitdagingen stellen zich in de wetenschappelijke wereld.

Hoewel de FAIR-principes niet altijd één-op-één kunnen worden overgeplaatst naar de cultureelerfgoedsector, vormen ze een interessante leidraad. Er is trouwens een sterke verwevenheid van erfgoed met wetenschap. Erfgoedcollecties, hun (meta)data en representaties zijn belangrijk bronmateriaal voor wetenschappelijk onderzoek. Bovendien wordt door de cultureelerfgoedsector zelf ook flink wat wetenschappelijk onderzoek verricht. Het volstaat niet om enkel collectieobjecten te delen. Ook de volledige context van de objecten moet kunnen worden gedeeld, met inbegrip van onderzoeksdata.

De aandacht voor de FAIR-principes groeit dan ook in de cultureelerfgoedsector. In het Bootcamp Open Culturele Data dat meemoo jaarlijks organiseert, was de realisatie van de FAIR-principes in 2020 de centrale leidraad. Ook in het proces van de eenmaking van LUKAS / PACKED / VIAA (meemoo na de naamsverandering in 2020) en de ontwikkeling van een gemeenschappelijke visie, grepen we terug naar de FAIR-principes. Deze FAIR-principes zijn ook bv. Europeana niet ontgaan.

Overzicht van de presentaties

De presentaties van Sharing is Caring X Amsterdam kunnen grofweg worden ingedeeld in vier types:

1. De keynote ‘Sharing research data: a FAIRytale?’ door Ingrid Dillo, Adjunct-directeur / Directeur Beleid, DANS Data Archiving & Networked Services

2. Enkele lezingen die expliciet waren opgehangen aan de vier FAIR-principes:

   • Findable: ‘F is for FAIR data: Findable’, door Melanie Imming, onafhankelijk FAIR adviseur, Leiden;

   • Accesible: ‘IIIF An Open & FAIR Technology Standard’, door Josh Hadro, Managing Director, IIIF Consortium, New York;

   • Interoperable: ‘Interoperability A Europeana Casestudy’, door Andy Neale, Technical Director, Europeana Foundation, Den Haag;

   • Reusable: ‘Open data - Expand the Source’, door Joe Padfield, Lead Conservation Scientist, The National Gallery, London.

3. Een reeks lightning talks:

   • ‘Let’s be clear: communicating open access’, door Douglas McCarthy, Europeana Foundation;

   • ‘Measuring and enhancing the level of FAIRness of research data’, door Marjan Grootveld, DANS Data Archiving & Networked Services;

   • ‘Sharing Performing Arts Data’, door Thunnis van Oort, CREATE, Universiteit van Amsterdam / Marcus Cohen, DEN – Digitaal Erfgoed Nederland;

   • ‘Artists4All’, door Edda Japing, RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis;

   • ‘The series Ivory Towers’, door David Molander, PerfectBlue;

   • ‘Cultural appropiation & cultural heritage institutions’, door Brigitte Vézina, Europeana Foundation.

4. Enkele presentaties met een rechtstreeks verband met het Rijksmuseum:

   • ‘RIJKS data’, door Maarten Heerlien, coördinator Collectie Informatie, afdeling Research Services, Rijksmuseum, en Chris Dijkshoorn, coördinator Collectie IT, afdeling Research Services, Rijksmuseum;

   • ‘Technical Art History: creating narratives from diverse data sources’, door Erma Hermens, hoogleraar op Rijksmuseumleerstoel Atelierpraktijken en Technische Kunstgeschiedenis, Universiteit van Amsterdam (UvA).

De individuele presentaties kunnen geraadpleegd worden via de bovenstaande titels van de lezingen. Er is ook een videoregistratie van de conferentie beschikbaar die je hieronder kan bekijken:

• Sharing is Caring | Deel 1

• Sharing is Caring | Deel 2

• Sharing is Caring | Deel 3

• Sharing is Caring | Deel 4

En wat nu?

Uit de presentaties bleek dat het FAIR maken van erfgoedcollecties niet enkel een nobele doelstelling is, maar ook een complexe onderneming. Het is belangrijk dat alle betrokken afdelingen van collectiebeherende erfgoedinstellingen nauw samenwerken om de organisatorische, juridische en technologische obstakels weg te nemen die de implementatie van de FAIR-principes verhinderen.

Terwijl de principes ‘Findable’, ‘Accessible’ en ‘Interoperable’ voornamelijk afhankelijk zijn van de technische manier waarop meta(data) en content worden gecreëerd, opgeslagen, beheerd en gepreserveerd, heeft het principe ‘Reusable’ minder technische implicaties. Dat principe heeft eerder betrekking op theoretische, methodologische en epistemologische aspecten die wel eens uit het oog worden verloren door de grote aandacht voor de technische aspecten. Om het principe ‘Reusable’ te realiseren in de cultureelerfgoedsector is het noodzakelijk om dat principe uit te breiden met twee andere R’s: ‘Relevant’ en ‘Reliable’.