DiVersies, cultureel erfgoed anders
DiVersies was een kunstproject dat experimenteerde met digitaal cultureel erfgoed. Verschillende kunstenaars werkten met metadata, databases, catalogi en digitale infrastructuren uit de erfgoedsector om zo nieuwe samenwerkingsvormen te testen, conflicten te accentueren en een ander perspectief op gekende verhalen te geven.
Uitdaging
Versies van erfgoed via versioning
Zijn feiten ‘statisch’? Dit is de centrale vraag waar DiVersies zich mee bezighield. Het project ontstond oorspronkelijk in 2016 en werd geïnspireerd door ‘versioning’ of ‘versiebeheer’, een methode voor het omgaan met divergentie in genetwerkte samenwerkingen. Via logbestanden en ‘diffs’ wordt het ontwikkelingsproces transparant gemaakt en wordt er dus ook aandacht gegeven aan verschillen tussen de versies.
Een nieuwe vuurceremonie, Zoumana Meïté, Free Art License
Dit is wat DiVersies ook wil doen. Collecties van culturele instellingen (en hun metadata) worden dikwijls gezien als statische werken en objecten. Maar de realiteit is vaak anders, metadata van deze collecties zijn onderhevig aan verandering. Doorheen de tijd ontstaan andere versies van de datasets afhankelijk van de beslissingen die musea maken wanneer ze hun collecties beschrijven. DiVersies experimenteert daarom met online collecties van culturele instellingen om mensen gewaar te maken van deze versies en ze met een radicaal andere blik naar de collecties te doen kijken.
Versioning kan hierbij helpen door te benadrukken dat elk object in de collecties niet lineair maar procesmatig tot stand kwam. Het kan gebruikt worden om verschillende versies en interventiepunten te tonen en mensen zo de mogelijkheid te geven om de verschillende versies te bekritiseren. Omdat digitale collecties in meerdere contexten tegelijk kunnen worden gebruikt, geeft dit ons ook de mogelijkheid om verschillende perspectieven over erfgoed, herkomst en eigendom te onderzoeken.
DiVersies 2.0
Van 2019 tot 2020 ging het project opnieuw van start in een tweede fase om de vragen uit de oorspronkelijke werksessie verder te verdiepen. Maar tussen 2016 en 2019 was er veel veranderd en het project liep nu in een heel ander socio-politiek klimaat.
De discussie over de plaats van musea en archieven was aangewakkerd door de renovatie van het AfricaMuseum. Het museum wou naar aanleiding van de renovatie ook een dekoloniaal proces doorlopen en dit zorgde voor veel kritiek en discussies. Vooral over de vraag of een instelling zoals het AfricaMuseum, dat in 1910 werd opgericht als agent van de Belgische koloniale staat en soms het ‘laatste koloniale museum ter wereld’ wordt genoemd, een dekoloniaal proces wel kritisch kan leiden.
Tegelijkertijd vonden er wereldwijd steeds meer protesten tegen racisme en politiegeweld plaats. In 2020 zou dit zelfs leiden tot een beeldenstorm tegen standbeelden van historische figuren met linken naar het koloniaal verleden.
Het potentieel van een project als DiVersies werd in deze context steeds duidelijker, daarom besloot Constant vzw een nieuwe projectfase op te starten.
Onze rol
DiVersies werd gecoördineerd door Constant vzw in samenwerking met meemoo, ETWIE, UGent, RoSa vzw en Werkplaats Immaterieel Erfgoed (WIE).
Wij boden ondersteuning rond het hergebruik van cultureel erfgoed en metadata uit Wikimedia-platformen in prototypes voor het project. Constant vzw vroeg ons ook om workshops en debatten te leiden rond hergebruik en versies van erfgoeddata.
Aanpak
In de tweede fase van DiVersies testten we met zeven artistieke experimenten hoe versioning gebruikt kan worden om op een andere manier naar digitaal en gedigitaliseerd cultureel erfgoed te kijken. Die zeven projecten werden ontwikkeld in dialoog met elkaar en de partnerinstellingen, en focusten op vragen als:
Hoe kunnen verschillende versies van digitale collecties naast elkaar bestaan?
Hoe maken we ruimte voor toekomstig erfgoed, voor zaken die niet door musea en archieven worden opgevangen, voor dingen die bewust worden genegeerd?
Hoe brengen we de discussie rond categorisering, kolonisatie en erfgoed op gang?
Hoe kunnen online collecties ruimte bieden aan radicaal verschillende of zelfs tegengestelde perspectieven?
De zeven installaties die ontstonden uit het project werden in oktober 2019 tentoongesteld in De Pianofabriek (Brussel). Je kon er de installaties samen met de e-collecties en hun koloniale en institutionele constructies aanschouwen. Een tweede tentoonstelling van het project was gepland voor 2020 in samenwerking met De Krook (Gent) en UGent. Door de pandemie werd deze uiteindelijk omgevormd tot een digitale tentoonstelling.
Die wijziging zorgde ervoor dat sommige kunstenaars hun installaties moesten herwerken naar een format dat kon worden ingepast in een digitale tentoonstelling. Voor sommige projecten, zoals Het gewicht der dingen, was de online tentoonstelling een logische volgende stap in het onderzoek of zelfs een mogelijkheid om het project uit te breiden, zoals bij Schetsmatige herkenning, Diff3r3ntVversionsArePOSSIBLE?!., Collectie van onzekerheden en When organic trees meet the data tree. Voor anderen zoals Een nieuwe browserceremonie en Material journeys through other realities daarentegen, moest de aanpak van de installaties radicaal heroverwogen worden.
De tentoonstellingen gingen gepaard met een publicatie over het project in samenwerking met Open Source Publishing. De projectdocumentatie werd ook openbaar gemaakt via een wiki en de DiVersieswebsite.
Partners
Constant vzw (coördinator)
- T • +32 9 298 05 01
- M • bart.magnus@meemoo.be