Het meemoo-meerjarenplan: samengevat
11 mrt 2020In februari 2020 werd ons eerste geïntegreerde meerjarenplan goedgekeurd door de Vlaamse Regering. We vatten onze doelstellingen en dienstverlening hieronder voor je samen. Mét een korte historiek.
Enkele maanden na het nieuws over de fusie van VIAA, PACKED en Lukas dienden we in 2018 een eerste meerjarenplan in. In 2019 werd de beheersovereenkomst met de Vlaamse overheid goedgekeurd en gingen we van start met een strategische en inhoudelijke oefening. Die leidde tot het geïntegreerde meerjarenplan van meemoo. We vertrokken hierbij van onze dienstverlening en samenwerkingsmodellen, het belang van een gedegen kennis- en expertisewerking en kernwoorden als open, toegankelijk en bruikbaar. Vanuit die focus kwamen we samen tot een strategisch plan met tien doelstellingen waar we de komende jaren op inzetten. Wij zetten hier in grote lijnen uiteen wat dat betekent voor onze stakeholders, partners en de gebruikers van onze platformen.
Meemoo digitaliseert de bedreigde audiovisuele dragers van zijn contentpartners en rolt een aanpak uit voor niet-bedreigde film.
Concreet betekent dit dat we alle audio- en videodragers en filmspoelen die onleesbaar dreigen te worden, in de huidige digitaliseringsprojecten digitaliseren tegen 2023 en de inhoud in het meemoo-archiefsysteem bewaren. De cijfers die in oktober 2019 bij ons bekend waren, nemen we hier als uitgangspunt. Bijkomende hoeveelheden worden overwogen in functie van het beschikbare budget. De digitalisering van vinylplaten wordt uitgesteld tot de volgende beleidsperiode, dus na 2023. Onze contentpartners krijgen vanaf 2021 betere instrumenten voor de kwaliteitscontrole van gedigitaliseerd materiaal. Samen met onze partners zorgen we ervoor dat de registratie van filmcollecties in 2023 afgerond wordt. We ontwikkelen in overleg met onze partners ook een selectie- en prioriteringsprocedure.
Meemoo biedt een dienstverlening aan rond de digitalisering van niet-audiovisueel materiaal.
Deze dienstverlening bestaat uit drie onderdelen. Ten eerste bieden wij een duurzame aanpak aan bij de fotografische registratie van niet-audiovisuele collectiestukken van erkende musea en van de Topstukkenlijst, die in hoge resolutie en volgens internationale standaarden gebeurt. We vormen hierbij een schakel tussen de aanbieders van het materiaal en professioneel hergebruikers en zorgen daarbij dat het beeldmateriaal geschikt is voor veeleisende toepassingen. De focus van aanpak bij de erkende musea is eventgedreven: we vertrekken vanuit een welbepaalde nood, zoals digitale beelden in hoge kwaliteit in het kader van een tentoonstelling. Ook voor beeldbeheer, duurzame bewaring en ontsluiting kunnen partners bij ons terecht.
Ten tweede zetten we ons onderzoek naar de digitalisering van fotocollecties verder. Onze focus daarbij zijn selectiemechanismen, de omvang van de collecties en een mogelijke projectaanpak. Binnen het huidige meerjarenplan is geen budget voorzien om in de praktijk al fotocollecties te digitaliseren.
Als derde zetten we ook in op de creatie van kennis en goede praktijken met betrekking tot 3D-digitalisering door middel van fotogrammetrie. Eens we een workflow voor 3D-digitalisering hebben uitgetekend en een pilootproject hebben uitgevoerd, delen we die kennis graag verder met de sector.
Meemoo zet in op de duurzame bewaring en leesbaarheid van digitaal archiefmateriaal, zowel voor zijn contentpartners als voor de brede cultuursector.
Meemoo blijft het materiaal van zijn contentpartners - gedigitaliseerd en digitaal geboren - duurzaam bewaren. We zetten de komende periode extra in op een inventaris en rapportage van formaten. Zo behouden we een overzicht op alle formaten die we in het meemoo-archiefsysteem bewaren en kunnen we monitoren wanneer een formaat onleesbaar dreigt te worden.
Het meemoo-archiefsysteem zal in de periode 2020-2023 sterk groeien. Om die groei verder te ondersteunen migreren we materiaal van LTO 6-tapes naar LTO 8-tapes. Deze migratie is ook een optimalisatie van de opslag: op dezelfde oppervlakte zullen we vijf keer meer materiaal kunnen bewaren. Om de kwaliteit en betrouwbaarheid te blijven garanderen laten we ons evalueren door een externe partij, waarna de actiepunten opgenomen worden in onze plannen. Op vlak van infrastructuur zijn er geen grote wijzigingen, maar in 2024 viert ons archiefsysteem zijn tiende verjaardag. Veel componenten zullen dan aan vervanging toe zijn. Daarom maken we een rapport over onze infrastructuur en onderzoeken we welke technologieën interessant zijn.
De instroom van digitale collecties in het archiefsysteem wordt verder opgeschaald en structureel uitgebreid met meervoudige objecten (objecten die uit meerdere digitale bestanden bestaan, zoals de pagina's van kranten of digitale video's in verschillende resoluties). Het resultaat van het pilootproject in 3D-digitalisering zal ook bewaard moeten worden. We ontwikkelen hiervoor een best practice en delen deze met de sector.
Tot slot weten we dat er nog data bewaard worden op allerhande obscure en verouderde digitale dragers, zoals computerdiskettes of Jaz. Onze kennis en apparatuur voor datamigratie stellen we ter beschikking van een brede waaier van stakeholders, o.a. met een jaarlijkse oproep voor een Digital Repair Café. Daarbij kunnen archiefvormers en collectiebeherende erfgoedinstellingen een beroep doen op ondersteuning van meemoo voor de migratie van hun data op obsolete digitale dragers.
Meemoo creëert, verzamelt en verrijkt metadata als motor voor valorisatie en hergebruik van archiefmateriaal.
Metadata is essentieel voor het hergebruik van gearchiveerd materiaal. We zetten hier op vier sporen in. Het eerste is meten: in 2020 ontwikkelen we rapportage op de inhoudelijke metadata. Zo krijgen we zicht op de aanwezige metadata. Omdat de rapporten ook evoluties meten, kunnen we in de toekomst de impact van bepaalde acties rond metadatacreatie in kaart brengen. Een tweede spoor is het modelleren van metadata. Daarbij zetten we een grote oefening op rond de vraag hoe data synchroon zullen worden gehouden en bijvoorbeeld hoe we omgaan met data-(de)centralisatie. We borduren ook verder op de oefening die we in 2016 deden rond de creatie van een gemeenschappelijk metadatamodel. We begrijpen dat de noden ondertussen gewijzigd zijn en dat ook andere metadata (bv. uit artificiële intelligentie-toepassingen) een plaats moeten krijgen. Via workshops krijgen contentpartners inspraak in de update van dit gemeenschappelijk metadatamodel.
Vanaf 2022 beginnen we met de instroom van bestaande metadata; een traject gelijkaardig aan de instroom van digitale collecties. Hiervoor zetten we een pilootproject op met minimaal acht partners. Een laatste spoor waar we onze eerste stappen willen zetten, is dat van metadatacreatie door middel van AI zoals gezichtsherkenning.
Ook cruciaal voor de valorisatie en het hergebruik van archiefmateriaal is de beschikbaarheid van betrouwbare en volledige metadata over rechten en gebruiksbeperkingen op culturele content. Daarom zetten we in op de ontwikkeling en verspreiding van een gemeenschappelijk datamodel voor het documenteren van rechten, rechthebbenden en gebruiksbeperkingen.
Daarnaast werken we mee aan het OSLO-traject dat opgestart werd door het Departement Cultuur en uitgevoerd wordt door Informatie Vlaanderen. Het doel is een uitwisselstandaard uitwerken voor de erfgoedsector. We publiceren een Invulboek Objecten en een Invulboek Publicaties: online handboeken die organisaties helpen erfgoedobjecten en publicaties in hun collectiebeheersystemen te documenteren.
Meemoo verzorgt een aanbod van beeld en geluid op maat van het onderwijs, stimuleert het gebruik ervan en helpt mee de digitale geletterdheid te ontwikkelen in het leerplichtonderwijs.
In 2020 lanceren we de vernieuwde versie van Het Archief voor Onderwijs. De grootste verandering daarbij is de leerlingentoegang. Leerkrachten zullen over de komende jaren de mogelijkheid krijgen om opdrachten te geven aan hun leerlingen om materiaal te bekijken, te zoeken of zelf een collectie te maken. Interactieve werkvormen als mediawijsheid, mediageletterdheid en zoekvaardigheden staan hierbij centraal, maar het is de leerkracht die als een spin in het web zal bepalen wat zijn leerlingen te zien krijgen. Verder blijven we inzetten op goede content, geselecteerd door en voor leerkrachten, en op gerichte communicatie en vormingen op maat. Door onze inspanningen op vlak van aanbod, communicatie, vorming en netwerk willen we een groei verwezenlijken in het aantal gebruikersaccounts in het leerplichtonderwijs. Het aanbod wordt blijvend geactualiseerd en we streven ernaar nog meer aanbieders te betrekken bij het platform, zowel contentpartners als andere organisaties. Zo werken we onder andere samen met Klasse, KlasCement, Smartschool, Mediawijs (Nieuws in de Klas) en Canon Cultuurcel (Cultuur in de Spiegel).
Meemoo geeft wetenschappelijk onderzoekers toegang tot een zo breed mogelijke selectie van archiefmateriaal.
Vandaag hebben wetenschappelijk onderzoekers beperkt toegang tot archiefmateriaal dat onze contentpartners bij ons bewaren. Metadata van beeld en geluid uit het archiefsysteem kunnen doorzocht worden op hetarchief.be en op nieuwsvandegrooteoorlog.hetarchief.be kan iedereen kranten uit de Eerste Wereldoorlog raadplegen. In 2022 willen we een plan op tafel hebben, met daarin de noden en behoeften van wetenschappelijk onderzoekers en op welke manier we die samen met onze contentpartners structureel kunnen beantwoorden. Hoe kunnen we hen toegang geven tot de content van onze partners en wat hebben zij daarbij nodig?
Eén van de technologieën waar we alvast op zullen inzetten is IIIF. Dit jaar voeren we een pilootproject uit met deze uitwisselingsstandaard op de beelden van Nieuws van de Groote Oorlog. In 2020 organiseren we ook een eerste IIIF visie-en praktijkdag met verschillende partners. Die krijgt een vervolg in de vorm van een IIIF-gebruikersgroep. In 2023 willen we een basisversie ter beschikking stellen die onderzoekers via IIIF-componenten toegang geeft tot een subset van archiefmateriaal. In hetzelfde jaar willen we ook linkeddatasets ter beschikking stellen van onderzoekers.
Meemoo geeft het publiek toegang tot een zo ruim mogelijke selectie van archiefmateriaal en vergroot de zichtbaarheid ervan.
Meemoo wil het hergebruik van archiefmateriaal zo veel mogelijk stimuleren. Een belangrijke manier om dat te doen, is door onze contentpartners de tools te geven om beeld en geluid uit het archiefsysteem zelf beschikbaar te maken. Dat kan door gebruik te maken van exports, API’s en in de loop van 2021 via een leeszaaltool. Die maakt het mogelijk om het eigen materiaal consulteerbaar te maken binnen de muren van de organisatie.
We zetten ook in op kennis en advies over bijvoorbeeld privacy en auteursrechten op onze kennisportalen en tijdens vormingen. Denk bijvoorbeeld aan het jaarlijkse bootcamp rond open culturele data of publiekdomeindag.
Vandaag is op hetarchief.be al metadata raadpleegbaar van beeld en geluid van onze contentpartners bewaard in het meemoo-archiefsysteem. We bekijken met onze contentpartners hoe en welk audiovisueel materiaal we vanaf 2022 kunnen delen op hetarchief.be zodat gebruikers het kunnen bekijken en beluisteren. Een integrale ontsluiting is geen optie (omwille van bijvoorbeeld auteursrechten) dus gaan we samen met onze contentpartners op zoek naar materiaal dat wel publiek ontsloten kan worden.
Rekeninghoudend met onze partners, het auteursrecht en de bescherming van persoonsgegevens, willen we archiefmateriaal zo vrij mogelijk toegankelijk maken. De komende jaren werken we een use case uit rond de beelden van artinflanders.be. Zo gaan we het gebruik van die beelden actief stimuleren door de mogelijkheid om gratis beelden te downloaden in de kijker te zetten. We zetten ook in op het ter beschikking stellen voor vrij hergebruik op andere platformen, het publiceren van beeldmateriaal van artinflanders.be met CC0- status op WikiMedia en het experimenteren op sociale media. We bekijken hoe we beter kunnen samenwerken met de Vlaamse Kunstcollectie en zijn Arthub-platform.
Meemoo vergroot het professioneel hergebruik van archiefmateriaal door de ontwikkeling van specifiek hierop gerichte diensten en instrumenten.
Vandaag kunnen contentpartners van meemoo via de Catalogus Pro grasduinen in het beeld en geluid dat bewaard wordt in het meemoo-archiefsysteem. Zo kunnen ze elkaar aanspreken bij vragen over hergebruik in functie van hun archief- en collectiewerking. De komende jaren wordt dit platform verder verrijkt met materiaal dat instroomt in het archiefsysteem. Tegen het einde van de beleidsperiode willen we ook inzetten op een grotere toegankelijkheid van andere types materiaal op het platform, zoals foto’s en kranten.
We zetten in op een analyse en eerste proof of concept voor een uitwisselplatform: kunnen we als meemoo de uitwisseling van materiaal over instellingen heen verder faciliteren? Welke juridische issues moeten we hiervoor oplossen? Welke processen moeten daarvoor ontworpen worden? Tegen het einde van 2023 willen we alvast enkele antwoorden klaar hebben.
In het kader van de werking van artinflanders.be bekijken we de evolutie van commerciële beeldverkopen en blijven dit ondersteunen voor contentpartners die dat wensen. Daarnaast ontwikkelen we verder het model waarbij voor specifieke projecten of fotografie-opdrachten die buiten de reguliere digitalisering vallen er een betalende dienstverlening wordt aangeboden.
Meemoo versterkt de digitale transformatie van zijn contentpartners en de cultuursector.
De voorbije jaren brachten we voor de cultuursector meerdere uitdagingen in kaart: van visievorming tot strategische en operationele vaardigheden, van technische basisinfrastructuur tot meer (open) content op maat van gebruikers. Met onze kenniswerking willen we de cultuursector tools en toepasbare kennis blijven aanreiken om hen te helpen met hun digitale transformatie. Dat doen we onder meer door onze deelname aan gebruikers- en collegagroepen zoals de gebruikersgroep Cultureel Erfgoed en Auteursrecht en de collegagroep Digitale Participatie. Organisaties en kunstenaars kunnen bij ons terecht met hun vragen, voor advies op maat, voor praktische tools, partnerprojecten en opleidingen. Onze kennis en ervaringen blijven we delen op de kennisplatformen CEST en TRACKS, die vernieuwd zullen worden, en in de projecten die we samen met partners initiëren. Samen met Cultuurconnect en publiq wil meemoo ook een trekkende rol opnemen in het uitwerken van de beleidsstrategie rond de digitale transformatie van de cultuursector.
We zorgen voor een structureel opleidingsaanbod. Onze contentpartners kunnen vormingen volgen gericht op het werken met de meemoo-diensten en -platformen. We voorzien ook een vormingsaanbod voor een breed gamma aan cultuuractoren gelinkt aan onze vijf kennisdomeinen: metadata, linked (open) data, rechten en privacy, preservering van oude en nieuwe formaten en digitale strategie. Daarnaast organiseren we ook invulsessies voor de door ons aangeboden zelfevaluatietools, nl. Scoremodel Digitale Duurzaamheid en Zelfevaluatietool Digitale Maturiteit.
Meemoo is een transparante en lerende organisatie, die complementaire samenwerking, open communicatie en actief overleg als manier van werken hanteert.
Onze samenwerking met organisaties in cultuur, media en overheid volgt een netwerkmodel, waarin voldoende overleg en een kwaliteitsvolle communicatie met alle betrokken stakeholders en partners centraal staan. Als organisatie zijn we transparant in onze communicatie met onze raad van bestuur en onze medewerkers, en maken we van meemoo een plaats waar mensen graag en vol enthousiasme werken en blijven werken.
Voor onze contentpartners zetten we daar specifiek op in via o.a. centrale aanspreekpunten per deelsector (meemoo’s accountmanagers), partnerupdates en partnerevents. Het partnerportaal, binnen een vernieuwde meemoo-website, blijft de komende jaren een centrale plek voor alle informatie over onze tools en diensten, maar zal ook verandering ondergaan i.k.v. de vernieuwde organisatiewebsite. We maken werk van bijkomende rapportering en van een geactualiseerd afsprakenkader met onze contentpartners. Zo staat een herziening van de samenwerkingsovereenkomst op de agenda voor 2020-2021.