Conferentie BeMuseum 2019
- Verslag
Op 11 oktober 2019 vond de derde editie van de conferentie BeMuseum plaats. In een land waar erfgoedprofessionals uit de verschillende landsdelen elkaar weinig ontmoeten, wil de conferentie BeMuseum een plek voor dialoog, uitwisseling en samenwerking zijn. Net als tijdens de voorgaande edities werd meemoo ook in 2019 gevraagd om een programmaluik te cureren. We gebruikten dit platform om het over digitale strategie te hebben.
Digitale strategie - onze presentatie
De presentatie bestond uit drie onderdelen. Eerst gingen we in op de uitdaging die digitale transformatie vandaag aan de cultuur- en dus ook de museumsector stelt. Vervolgens stelden we de Zelfevaluatietool Digitale Maturiteit voor die meemoo eerder in 2019 lanceerde. We stelden ook de diensten voor die artinflanders.be (LUKAS voor de fusie tussen PACKED, VIAA en LUKAS) aan musea aanbiedt ter ondersteuning van de realisatie van hun digitale strategie.
Tot slot gaven we Katrien Steelandt van Musea Brugge het woord. Zij vertelde over de ontwikkeling en uitrol van een digitale strategie voor de Musea Brugge. De vier presentaties kunnen hieronder integraal geraadpleegd worden:
Digitale transformatie
Terwijl nog niet zo lang geleden informatie vooral via gedrukte publicaties en audiovisuele media gedeeld werd, gebeurt dit vandaag steeds meer via het wereldwijde web. Dat creëert de verwachting dat content van musea ook daar beschikbaar is. Musea die inspelen op die verwachting bereiken hun publiek niet enkel in de fysieke ruimte, maar ook steeds vaker online. De digitalisering zet de relatie tussen het publiek, de musea en de culturele content op zijn kop.
Digitale technologie introduceert een nieuw model waarin de overdracht van culturele content in twee richtingen loopt en het onderscheid tussen producent en consument vervaagt. Op het web raakt content van musea verspreid over verschillende websites en via hyperlinks verweven met andere content. Bestaande culturele content wordt tevens omgevormd tot nieuwe content. Voor cultuurliefhebbers is het niet meer belangrijk of culturele content komt van een museum, een kunstenorganisatie of een andere cultuurliefhebber.
De digitale omslag vereist dat musea hun werking omvormen en digitale technologie aanwenden om hun missie te vervullen. Ondanks goede wil blijft het voor veel musea een moeilijke opgave om die transformatie succesvol af te ronden. Ze benutten onvoldoende de kansen die de digitalisering biedt en spelen te weinig in op het verander(en)de speelveld waarin culturele content, de musea die deze creëren of aanbieden, en de cultuurparticipanten zich op nieuwe manieren bewegen.
Zelfevaluatietool Digitale Maturiteit
Goede wil vertalen naar een goed beleid en concrete organisatieprocessen vereist een bepaalde graad van digitale maturiteit. De Zelfevaluatietool Digitale Maturiteit is een tool waarmee culturele organisaties zichzelf op 47 stellingen een score toekennen. Zo kunnen ze hun digitale sterktes en zwaktes in kaart brengen.
De stellingen zijn onderverdeeld in vijf categorieën:
Beleid en aansturing
Interactie met doelgroepen
Aanbod
Organisatie en competenties
Processen
Na het doorlopen van de tool krijgen organisaties zowel een totaalscore als subscores per onderdeel. Als organisatie kan je bovendien nagaan hoe jouw digitale maturiteit zich verhoudt tot die van andere organisaties. Het is mogelijk om gericht te vergelijken met gelijkaardige organisaties zoals organisaties in dezelfde sector, met een even groot personeelsbestand en een gelijkaardig budget. Ten slotte krijg je inspiratie en tips die je helpen om je digitale maturiteit te verbeteren. De tool is geen objectief meetinstrument, wel een zelfinschatting die je organisatie kan helpen om bij te sturen.
De werking van artinflanders.be
Veel van de content die musea op het web beschikbaar maakt, zijn fotografische reproducties en video’s. De aanmaak daarvan stelt musea voor grote uitdagingen: er is niet alleen de hoge kost voor de creatie, maar ook van de hosting, het beheer, de metadatering en duurzame bewaring. artinflanders.be biedt musea een dienstverlening die hen daarin ondersteunt. Zij stellen, in samenspraak met de musea, de foto’s bovendien ter beschikking voor enerzijds professioneel en anderzijds niet-professioneel (educatief) gebruik.
In 2019 vertegenwoordigde artinflanders.be meer dan zestig collecties, waarvan een groot deel uit de museumsector.
De digitale strategie van Musea Brugge
Musea Brugge is één organisatie met vestigingen op veertien locaties in Brugge. De ontwikkelde digitale strategie moest gedragen worden door de verschillende afdelingen van de organisatie. In het bijzonder zijn dit het uitvoerend leiderschapsteam, de collectie-afdeling, de afdeling openbare aangelegenheden en de afdeling voor infrastructuur en veiligheid.
Ze bevat onder meer een reeks doelstellingen voor de komende zes jaar, een reeks succesfactoren die noodzakelijk zijn om de missie en doelstellingen te realiseren en een reeks indicatoren waarmee gemeten kan worden in hoeverre de realisatie van de doelstellingen is geslaagd.
De digitale waarden waaraan de strategie is opgehangen zijn: verrijking, toegankelijkheid, innovatie en onderzoek, sterke samenwerkingen en betrokkenheid. Voor de collectie-afdeling betekent de digitale strategie de duurzame digitalisering, bewaring en uitwisseling van collecties. De centrale vragen daarbij zijn:
Wat digitaliseert Musea Brugge?
Hoe digitaliseert Musea Brugge?
Hoe bewaart ze de content op een duurzame manier?
Hoe ontsluit ze die content?
Bekijk de presentatie van Musea Brugge:
Restitutie, sociale media en vergroenen
Het programma van BeMuseum was divers. Zo opende FARO met de presentatie ‘Lessons learned on repatriation of collection items’. Sinds de publicatie van het Sarr-Savoy rapport over restitutie van koloniale collecties in Frankrijk is het omgaan met koloniale collecties een brandend thema. Zo werden intussen al richtlijnen gepubliceerd in Nederland en Duitsland. FARO stelde de vraag welke impact deze acties hebben gehad. En belangrijker, hoe stellen Belgische instellingen met koloniale collecties zich op? De presentatie gaf een overzicht van deze lopende discussie sinds 1945 tot heden.
De Brusselse Museumraad organiseerde een panel ‘Curating the museum through Instagram’ over hoe je als erfgoedinstelling kan profiteren van het bereik van socialemediakanalen om een nieuw publiek aan te boren, mensen warm te maken voor een museumbezoek of museumervaringen op het kanaal zelf aan te bieden.
ICOM Wallonie-Bruxelles presenteerde ‘Museum turns green: a late realization in Belgium’. Musea beginnen zich pas recent bewust te worden van hun verantwoordelijkheid om hun impact op het klimaat te beperken. Musea zijn vaak grote, slecht geïsoleerde gebouwen die niet-recycleerbare of niet-gerecycleerde materialen aanwenden om hun tentoonstellingen te creëren. Ze toonden concrete voorbeelden uit de hele wereld en uit België over hoe je de uitstoot ten gevolge van de activiteiten van je instelling kan verlagen.
Workshops: publieksbemiddeling met digitale tools en technologieën
Parallel met de presentaties in de grote zaal vonden ook een aantal workshops plaats. Zo presenteerde WEZIT-Mazedia een tool voor scholen om museumbezoeken voor te bereiden, opdrachten aan te maken en deze achteraf te analyseren. Hovertone presenteerde hun praktijk in het ontwerpen van publieksbemiddelingsinstrumenten voor immersieve museumervaringen. Samen met de museale pool van Mons presenteerden ze hoe je nieuwe technologieën kan gebruiken zonder deze voorop te stellen, steeds ten dienste van publieksbemiddeling.
Tenslotte presenteerde Daniël Pletinckx van Visual Dimension 3D ‘Virtual reconstructions: experience or heritage tool?’. Op basis van zijn eigen werk op de archeologische site van Ename pleitte hij voor investeringen in kwalitatief en op onderzoek steunende reconstructies. Hij meent dat we ons niet tevreden moeten stellen met enkel indrukwekkende immersieve ervaringen. Volgens Pletinckx is een goed uitgevoerde 3D-reconstructie in de eerste plaats een onderzoeks- en communicatietool tussen experten, die in de tweede plaats ook als VR-ervaring, 3D print of social media asset aangewend kan worden.
