Vrouwen van papier: digitaliseren en ontsluiten van Gezelles vrouwelijke correspondentie
Wist je dat duizendpoot Guide Gezelle naast dichten en lesgeven ook een actieve correspondentie onderhield? Zo wisselde hij o.a. brieven uit met 200 vrouwen in binnen- en buitenland. In hun vaak openhartige berichten vroegen ze advies over persoonlijke kwesties of droegen ze bij tot Gezelles literair werk. Dit onontgonnen vrouwelijk erfgoed wordt nu op initiatief van het Guido Gezellearchief (deel van contentpartner Openbare Bibliotheek Brugge) gedigitaliseerd én toegankelijk gemaakt. Eerst en vooral via het online platform GezelleBrOn, op gezelle.be en in het Guido Gezellejaar 2024 ook via een tentoonstelling en publicatie.
Uitdaging
Gezelle bewaarde niet minder dan 7000 brieven. Ze bieden niet alleen een inkijk in zijn leven en werk, maar geven ook een doorsnede van de maatschappij in de tweede helft van de 19e eeuw. Het Guido Gezellearchief - waar het leeuwendeel van deze uitgebreide briefwisseling bewaard wordt - wil samen met partners en vrijwilligers een complete online teksteditie van dit corpus realiseren. Een hele klus, die daarom in participatieve deelprojecten geklaard wordt.
Na Gezelles briefwisseling met leden van de KANTL, leraren van het Brugse Sint-Lodewijkscollege en Brugse drukkers is het nu de beurt aan zijn correspondentie met vrouwelijke tijdgenoten. Daarmee wil het project tegemoetkomen aan het tekort aan genderhistorische bronnen, en mee het evenwicht herstellen tussen mannen en vrouwen in biografische databanken en bronnen.
Onze rol
Als partner in dit project staan we het Guido Gezellearchief bij met raad en daad. Tegelijkertijd bouwen we onze eigen expertise verder uit, die we vervolgens kunnen inzetten om andere organisaties te helpen.
We ondersteunen in dit project door:
advies te geven over het optimaliseren van de (meta)data en de voorbereiding van de digitale bestanden;
de brieven na digitalisering duurzaam te bewaren in het meemoo-archiefsysteem;
te helpen bij het opnemen van de data uit het personenregister van het Guido Gezelle-archief in Wikidata en bij het schrijven van Wikipedia-pagina's over een aantal notabele vrouwen uit dit register. Hiermee helpen we de genderkloof op Wikipedia te dichten.
Aanpak
FASE 1 (oktober 2022 - september 2023)
In de eerste fase kwam vooral het opladen van data naar Wikidata en het schrijven van Wikipedia-pagina's aan bod. In totaal hebben we 464 Wikidata-records aangemaakt of verrijkt, waaronder:
380 records over vrouwen. Het overzicht vind je hier.
275 records over mannen. Dit was nodig omdat de records van de vrouwen regelmatig namen van mannelijke huwelijkspartners, kinderen, familieleden of bijvoorbeeld leraars bevatten. Deze informatie konden we enkel in Wikidata opnemen door koppelingen te leggen met records van mannen die we ofwel verrijkten, ofwel creëerden.
In sommige gevallen moesten we ook Wikidata-records aanmaken of verrijken over andere informatie-entiteiten, zoals bijvoorbeeld de school, kloosterorde of werkgever van de briefcorrespondente.
Daarnaast maakten we van de gelegenheid gebruik om in één beweging data op te laden over andere correspondenten van Gezelle. Het gaat om:
150 records over briefschrijvers die leraar waren aan het Sint-Lodewijkscollege;
94 Wikidata-records over briefschrijvers die lid waren van de KANTL;
20 records over Brugse drukkers;
809 records over andere briefschrijvers.
In totaal creëerden of verrijkten we in deze fase minstens 1.333 unieke Wikidata-records over briefschrijvers van Guido Gezelle, rekening houdend met overlap tussen de verschillende groepen correspondenten. Tegelijkertijd hebben we het Wikidata-record over Guido Gezelle zelf ook sterk verrijkt, o.a. door koppelingen te leggen met honderden van zijn briefcorrespondenten. Alles samen deden we tussen 31/01/2023 en 28/09/2023 meer dan 51.300 bewerkingen in Wikidata in het kader van dit project.
Door data over personen op te laden naar Wikidata, worden deze data gelinkt en open. Ze worden beschikbaar voor een brede groep gebruikers, die ze op hun beurt ook weer verder kunnen verrijken. Zelf doen we ook regelmatig beroep op data over personen uit Wikidata, zoals voor de Publiekdomeintool (in het DO IT!-project) en onze projecten rond gezichtsherkenning (zoals FAME en GIVE-metadata).
Met het oog op de digitalisering in de volgende fase gaven we ook al advies over de bestandsbenaming van de digitaliseringsresultaten.
FASE 2 (oktober 2023 tot september 2024)
Tijdens fase 2 gaan we volop verder met het aanvullen van de data op Wikidata. Met behulp van SPARQL, een querytaal die het mogelijk maakt om data te bevragen, zullen we er bovendien visualisaties van maken.
Daarnaast bereiden we de opname van de gedigitaliseerde brieven in het meemoo-archiefsysteem voor.
PARTNERS
Bij dit door Vlaanderen gesubsidieerd project is een grote groep partners betrokken. De hoofdpartners zijn:
Het Guido Gezellearchief van de Openbare Bibliotheek Brugge
De Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren (KANTL)
Het Guido Gezellegenootschap
Gezelledeskundige Prof. dr. Piet Couttenier (ISLN Universiteit Antwerpen)
Daarnaast doen we regelmatig beroep op Wikimedia België voor overleg.