GIVE-krantenproject Primeur

Kwetsbare kranten zijn talrijk aanwezig in de Vlaamse archieven en bibliotheken. Het broze erfgoed is van grote waarde als (historische) informatiebron en wordt dan ook frequent geraadpleegd door onderzoekers en het brede publiek. Met Primeur, het krantenproject binnen GIVE (Gecoördineerd Initiatief voor Vlaamse Erfgoeddigitalisering), willen we samen met de Vlaamse Erfgoedbibliotheken een deel van dit waardevolle erfgoed redden. Dit doen we door de kranten op grote schaal te digitaliseren, te ontsluiten en digitaal doorzoekbaar te maken.

Het GIVE-krantenproject Primeur wordt gerealiseerd met de steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling en kadert binnen het relanceplan Vlaamse Veerkracht van de Vlaamse overheid.

Uitdaging

Met meemoo zijn we er voor het digitale archief. Tot dusver bestond onze hoofdtaak uit het veiligstellen van audiovisueel erfgoed. Met het GIVE-krantenproject Primeur zetten we nu ook verdere stappen in het duurzaam bewaren en digitaal toegankelijk maken van papieren erfgoed. Eerder bouwden we al ervaring met krantendigitalisering op in de projecten Nieuws van de Groote Oorlog, Abraham 2020 en Nieuwe Tijdingen, samen met de Vlaamse Erfgoedbibliotheken.

Wat maakt Primeur urgent?

Uit een onderzoek van de Vlaamse Erfgoedbibliotheken kwam het belang van grootschalige krantendigitalisering duidelijk bovendrijven: op bestaande erfgoedplatforms behoren kranten tot de meest geraadpleegde gedigitaliseerde erfgoedbronnen. Een breed publiek bestaande uit onderzoekers, onderwijzers, maar ook studenten en heemkundigen maakt gebruik van het bronnenmateriaal.

De combinatie van het veelvuldig raadplegen en de gebrekkige papierkwaliteit waarop veel publicaties in het verleden werden gedrukt, maakt dat het Vlaams krantenerfgoed sterk bedreigd is. Daarbovenop kan krantenpapier slachtoffer worden van verzuring. Hierbij wordt het materiaal broos en extra gevoelig voor beschadiging. Digitalisering valt hoe dan ook niet weg te denken in dit plaatje. Daarom zetten we met het materiaal van acht contentpartners een massadigitalisering op poten: tegen het einde van 2023 digitaliseren we zo'n 630.000 krantenpagina’s.

Onze rol

Meemoo neemt in alle GIVE-projecten een coördinerende rol op. Bij Primeur doen we dat samen met de Vlaamse Erfgoedbibliotheken, ieder vanuit onze eigen expertise. Met haar ervaring in bibliothecair erfgoed en krantendigitalisering trekt de Vlaamse Erfgoedbibliotheken de fasen inventarisering en het organiseren van de registratie. Dit omvat de gehele fysieke omgang met de kwetsbare dragers, van selectie tot verpakking.

Afbeelding: 'Vrouw in het zwart een krant lezend' van Rik Wouters, collectie KMSKA, www.artinflanders.be, fotograaf Dominique Provoost, CC0

Afbeelding: 'Vrouw in het zwart een krant lezend' van Rik Wouters, collectie KMSKA, www.artinflanders.be, fotograaf Dominique Provoost, CC0

Zelf vertrekken we vanuit een langetermijnvisie voor het duurzaam bewaren en toegankelijk maken van de gedigitaliseerde kranten. We staan in voor het opzetten van de registratie, waarna deze uitgevoerd wordt door onze contentpartners en verder georganiseerd door de Vlaamse Erfgoedbibliotheken. Verder zetten we een aanbestedingsprocedure op poten, zien we toe op de digitalisering, metadatering, verwerking, kwaliteitscontrole en tenslotte de ontsluiting van het krantenerfgoed. Hierbij steunen we onder andere op onze ervaring uit het project Nieuwe Tijdingen en de Collegagroep Digitalisering van Periodieken.

Concreet ziet de rolverdeling er als volgt uit:

Vlaamse Erfgoedbibliotheken staan in voor:

  • de selectie van de kranten die in scope zijn voor het project;

  • de planning, organisatie en opvolging van de registratie en verpakking;

  • alles wat te maken heeft met de materialiteit. Hoe moeten de kranten gehanteerd worden? In welke staat zijn de kranten? Welke noden zijn er bij losse of gescheurde krantenpagina’s?

Zelf nemen we de volgende taken op ons:

  • de selectie van een digitaliseringspartner via een aanbestedingsprocedure;

  • het opzetten van het registratiesysteem;

  • het vastleggen van de technische specificaties;

  • de opvolging van de digitalisering;

  • de kwaliteitscontrole van de bestanden na digitalisering;

  • het instromen van de gedigitaliseerde bestanden in het meemoo-archiefsysteem, waar ze duurzaam bewaard worden.

Aanpak

In Primeur werken we samen met acht contentpartners. We digitaliseren en ontsluiten in totaal 630.000 krantenpagina's van:

  • ADVN

  • Amsab-ISG

  • Bibliotheek Hasselt Limburg

  • Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience

  • KU Leuven Bibliotheken

  • KADOC Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving

  • Openbare Bibliotheek Brugge

  • Universiteitsbibliotheek Gent

De focus van het project ligt op kwetsbare kranten met een dringende nood aan digitalisering. Na een selectiefase van de kranten werden ze allemaal zorgvuldig geregistreerd en verpakt. Aan de start van 2023 werd vervolgens de digitalisering opgestart. Dit doen we niet zelf. Via een aanbestedingsprocedure selecteerden we de meest geknipte digitaliseringspartner, en dat werd Picturae. Nadat de gedigitaliseerde kranten een kwaliteitscontrole hebben ondergaan, stromen ze het meemoo-archiefsysteem in waar de digitale kopieën duurzaam bewaard worden.

Wat na digitalisering en duurzame bewaring?

De gedigitaliseerde kranten worden ontsloten op de interactieplatformen van meemoo en indien gewenst ook op de platformen van onze contentpartners. We streven naar een vlotte raadpleegbaarheid van de kranten en maken doorzoekbaarheid mogelijk via tekstherkenning of OCR (Optical Character Recognition). Het einddoel? Een zo getrouw mogelijke digitale kopie voorzien van de krantenpagina’s die op termijn het analoge origineel kan vervangen.

Meemoo speelt ook een rol in andere projecten binnen andere relanceprojecten, met name in het traject van de Vlaamse erfgoeddatabanken, de begeleiding van cultuurorganisaties bij hun projecten rond digitale collectieregistratie en de Digisprong van het onderwijs.

Partners

Heb je een vraag?
Contacteer Astrid Theerens
Projectleider Digitalisering
We halen de pagina op, even geduld...