Ontwikkeling van een IIIF-beeldinfrastructuur voor het VKC-ecosysteem

Sinds 2016 werkten de voormalige Vlaamse Kunstcollectie (nu meemoo) en meemoo (toen nog PACKED) samen aan de creatie van een gemeenschappelijke datahub voor (kunst)musea. Vanaf het najaar van 2018 ontwikkelden we samen met VKC, het Rijksmuseum en andere organisaties een proefopstelling van een IIIF-beeldinfrastructuur. Vanaf 2020 werd het VKC-ecosysteem verder uitgebouwd in functie van verschillende use cases. We maakten onder andere een koppeling met de meemoo-infrastructuur.

watisIIIF

Wat is IIIF?

IIIF is een raamwerk, bestaande uit een groep van API’s, uitgetekend door universiteitsbibliotheken, erfgoedinstellingen, musea en softwarebedrijven om beelden via het web toegankelijk en uitwisselbaar te maken. Verschillende cultureelerfgoedinstellingen implementeerden IIIF voor de ontsluiting van hun collecties, en er wordt volop geëxperimenteerd met het hergebruik van beelden via IIIF.

Fase 1: juli 2018 - juni 2019

Beelden en metadata online toegankelijk maken

Met de ontwikkeling van de datahub en de creatie van de IIIF-proefopstelling willen we een flexibel en open informatiesysteem uitwerken. De datahub maakt data afkomstig uit collectiebeheersystemen van de verschillende aangesloten musea herbruikbaar via het web. Het doel van de IIIF-toepassing is om gedigitaliseerde beelden en de daarbij horende metadata via een aantal online services op het web toegankelijk te maken. Zo kunnen hergebruikers dit materiaal makkelijk inzetten in hun eigen toepassingen zoals websites van musea, visualisaties in de publieke ruimte, mobiele applicaties of materiaaltechnisch onderzoek. De meest actuele en beschikbare content wordt steeds op een kosten- en tijdsefficiënte manier ter beschikking gesteld.

Verkenning en selectie van componenten

Samen met VKC verkenden we verschillende technische componenten voor de bouw van de IIIF-infrastructuur. Bij de selectie van de componenten werd ook rekening gehouden met de bestaande infrastructuur van VKC. Vervolgens zetten we in het voorjaar van 2019 samen met VKC en andere beeldpartners de eerste stappen naar een vlotte, efficiënte en geautomatiseerde ontsluiting van beeldmateriaal. Daarbij hielden we rekening met de (technische) aanbevelingen (de zogenaamde modelarchitectuur) uit de Blauwdruk gedistribueerd beeldbeheer die we eerder opstelden.

Centraal in dit luik stond de implementatie van de IIIF-specificaties in online services. Deze open specificaties laten toe om de interacties tussen eindconsument, de toepassing waarin beelden worden gevisualiseerd, en de communicatie met de onderliggende online services te standaardiseren en te automatiseren. Verschillende technische componenten werden verkend voor de bouw van de IIIF-infrastructuur. De keuze van de componenten moest het eenvoudig maken om de beeldinfrastructuur ook in de toekomst te beheren.

  • Als ingestcomponent kozen we ResourceSpace, een software die al door een aantal partners van VKC gebruikt wordt voor de ontsluiting van hun beelden. ResourceSpace is een DAM-systeem (beeldbeheersysteem) waarmee de beelden opgenomen kunnen worden in de proefopstellingen en waarin vervolgens de metadata uit de datahub gekoppeld kunnen worden aan de beelden.

  • Als IIIF-beeldenserver kozen we Cantaloupe, omwille van de mogelijkheid om de metadata die ingebed wordt in de beelden te behouden in de kopieën van de afgeleiden. Via Cantaloupe zijn de beelden uitwisselbaar via de IIIF Image API.

  • Er werd een Imagehub ontwikkeld om de beelden en hun metadata via de IIIF Presentation API te ontsluiten (via IIIF-manifests). Deze webapplicatie werd gemaakt in hetzelfde framework waarmee de datahub ontwikkeld werd (PHP/Symfony).

  • De IIIF-manifests zelf worden getoond in de Universal Viewer. Dit is een beeldenviewer die IIIF-manifests kan weergeven.

Samen vormden deze componenten de IIIF-proefopstelling. Testen gebeurde met tweehonderd beelden uit de collecties van de partnermusea van de VKC. De aangepaste versie van de Arthub ontsluit nu beelden via de Universal Viewer door een koppeling met de Imagehub.

Fase 2: oktober 2020 - september 2021

In de tweede fase van het project werd het VKC-ecosysteem verder uitgebouwd in functie van verschillende use cases. Wij speelden vooral een rol in het eerste deelproject.

De geautomatiseerde uitwisseling van beelden en metadata tussen VKC en meemoo

Door een verbinding te maken tussen het VKC-ecosysteem en het meemoo-ecosysteem worden beelden én metadata tussen beide organisaties geautomatiseerd uitgewisseld. Daartoe bouwden we in het geval van beeldenuitwisseling een IIIF Image endpoint, specifiek voor kunstwerken van musea die aangesloten zijn bij de VKC waarvan beelden te vinden zijn op artinflanders.be. Concreet gaat het om beeldmateriaal van Mu.ZEE, Musea Brugge, KMSKA, MSK Gent en M Leuven.

Onze rol in de uitwisseling van de beelden? We maakten een analyse, tekenden een architectuur uit, bouwden het IIIF Image endpoint en stelden een workflow op om de beelden van het meemoo-archiefsysteem naar de IIIF-server te loodsen. In deze flow worden onder andere de kleurkaarten geautomatiseerd uitgeknipt. Bekijk hier de workflow en architectuur voor het endpoint.

Voor de uitwisseling van metadata implementeerden we de datahub. Kunstwerken waarvan beelden te vinden zijn op artinflanders.be worden beheerd door musea. Deze musea hebben zelf de meest up-to-date metadata over hun kunstwerken in handen. De implementatie van de datahub door meemoo zorgt ervoor dat deze metadata uit de collectiebeheersystemen van VKC automatisch binnenstromen in het meemoo-archiefsysteem.

In het verleden maakte artinflanders.be zelf metadata aan voor beelden. Om er zeker van te zijn dat er geen kostbare door ons aangemaakte metadata verloren gingen, maakten we een eenmalige export van de metadata. Deze set bezorgden we aan VKC.

Experiment met IIIF-annotaties en meerlagige beelden

In een ander deelproject experimenteerde de VKC met een aantal IIIF-toepassingen, zoals IIIF-annotaties en de presentatie van meerlagige beelden. Het KMSKA werkte hieraan mee en bouwde samen met de VKC een conditierapportagetool uit op basis van IIIF-annotaties. Daarnaast leverde het KMSKA beelden aan voor het tonen van meerlagige beelden (ook wel een multilayerviewer).

Hybride collecties

Het VKC-ecosysteem werd voor fase twee enkel ingezet voor collecties beeldende kunsten. In deze fase werd daarom onderzocht en uitgetest of het VKC-ecosysteem ook geschikt is voor andersoortige, eerder hybride collecties. Onder hybride collecties verstaan we collecties die bestaan uit onder andere beeldende kunst, toegepaste kunst, edelmetalen en textiel. Omdat Musea Brugge over een aantal van deze hybride collecties beschikt, werden de deelcollecties van het Groeningemuseum, Het Hospitaalmusem en het museum O.L.V. ter Potterie gebruikt als testcases.

De opmaak van een IIIF-metadatahandboek

In dit metadatahandboek wil VKC collectiebeherende instellingen op een toegankelijke manier wegwijs maken in IIIF. Aan de hand van een aantal voorbeelden kunnen collectiebeherende instellingen aan de slag met het ontsluiten van gedigitaliseerde objecten via IIIF.

fase3

Fase 3: september 2022 - september 2023

In fase drie lag de focus in drie deelprojecten op de mogelijkheden van het gebruik van IIIF. Na deze derde fase liep het project af.

Interesse in de samenvatting?

IIIF voor crowdsourcing

Samen met: VKC, Musea Brugge, GhentCDH en Plantentuin Meise

De IIIF Presentation API en de IIIF Image API bieden mogelijkheden voor crowdsourcing via annotaties die aan beelden toegevoegd kunnen worden. In dit werkpakket lieten we een proefopstelling opzetten van een crowdsourcingtool die gebruik maakt van IIIF. We bouwden hierbij voort op de kennis van Plantentuin Meise en Musea Brugge over het crowdsourcingplatform DoeDat, dat op termijn vervangen moet worden, en op de kennis van GhentCDH over MADOC, een crowdsourcingtool die verder ontwikkeld werd in het kader van CLARIAH-VL. De tool moest minstens de functionaliteiten van DoeDat garanderen, maar we wensen ook nieuwe functionaliteiten te integreren. 

Dit werkpakket bestond uit volgende zaken:

  • een gebruikersonderzoek waarbij we zowel de noden en wensen van het brede publiek (‘de crowd’, de gebruikers die crowdsourcingsopdrachten uitvoeren) als die van initiatiefnemers van crowdsourcingsprojecten in kaart brachten. De resultaten lees je er hier op na.

  • een analyse van de gewenste functionaliteiten van een crowdsroucingtool op basis van bovenstaande taak en op basis van onderzoek naar best practices. De resultaten vind je hier

  • de ontwikkeling van een proefopstelling van een crowdsourcingtool door een ontwikkelaar die hiervoor gebruikmaakt van reeds bestaande tools en API’s. We wezen de ontwikkeling van de proefopstelling toe aan Digirati, de ontwikkelaar van MADOC. Een beschrijving en evaluatie van de aanpassingen en uitbreidingen aan MADOC kan je hier raadplegen.

De ontwikkeling van een IIIF-manifestenbibliotheek

Samen met: VKC, Openbare Bibliotheek Brugge en Museum Plantijn-Moretus

IIIF-manifesten zijn niet altijd even makkelijk te vinden. Met de ontwikkeling van een overkoepelende vindplaats -, een IIIF-manifestenbibliotheek - wilden we de vindbaarheid ook voor minder technische gebruikers verhogen. Omdat hier veel bij komt kijken, startten we met een stapsgewijze ontwikkeling van een proefopstelling:.

  • Eerst analyseerden we de gewenste functionaliteiten. De do’s en don’ts die daaruit voortkwamen, vind je hier.

  • Op basis van de verworven inzichten bouwden we in samenwerking met Inuits, een ontwerparchitectuur. Deze kan je  hier raadplegen. 

  • Inuits bouwde de ontwerparchitectuur uit tot een proefopstelling. De kenmerken, moeilijkheden en toekomstige aandachtspunten kan je hier nalezen.  

IIIF voor storytelling

Samen met: VKC en Musea Brugge

IIIF is naast een raamwerk ook een actieve community, die zorgt voor de ontwikkeling van verschillende, publiek toegankelijke tools. Dit geldt ook voor storytelling. In het derde werkpakket verkenden we samen met Statik de mogelijkheden van deze (open source) storytellingtools voor erfgoedinstellingen. Dit deden we aan de hand van drie zelfontwikkelde erfgoedverhalen.

De verkenning van diverse tools en de keuze van de drie verhalen vind je hier. Bij het maakproces steunden we op de expertise van enkele inhoudelijke partners (Mu.ZEE, Passchendaele Museum, In Flanders Fields Museum en Musea Brugge). Zij volgden de workshops van Statik en schreven mee aan de verhalen. Alle inzichten uit deze workshops bundelden we  in een handleiding. Het hele (inhoudelijke en technische) maakproces werd ook gedocumenteerd. Je kan het hier nalezen  , of op de pagina van het IIIF-metadatahandboek.  

De drie erfgoedverhalen zijn ook te vinden in het IIIF-metadatahandboek: 

Eén van de verhalen, namelijk het verhaal dat door het Passchendaele Museum werd uitgewerkt, maakte trouwens gebruik van de kranten van Nieuws van de Groote Oorlog. Duik in het verhaal:

Aanvulling van het IIIF-metadatahandboek

In fase twee maakten we een handboek op om collectiebeherende instellingen op een toegankelijke manier wegwijs te maken in IIIF. Ook de lessons learned uit de derde projectfase werden toegevoegd aan het IIIF-metadatahandboek van de VKC.

Heb je een vraag?
Contacteer Nastasia Vanderperren
Medewerker Expertise
Heb je een vraag?
Contacteer Rein Debrulle
Medewerker Expertise
We halen de pagina op, even geduld...