Het Gevaert Papierproject, ontsluiten van een historische collectie
Het Fotomuseum Antwerpen (FOMU) ontsluit in het Gevaert Papierproject de historische collectie van Agfa-Gevaert. Zo stellen ze een schat aan fotopapier, fotodocumentatie, verpakkingen en stalenboeken uit de periode 1894-1964 open naar het brede publiek. Wij staan als partner in voor het publiceren van de collectiedata als linked data. Het nieuwe materiaal kan op deze manier gelinkt worden aan de collectie van het FOMU én aan gelijkaardige collecties wereldwijd.
Uitdaging
Zwart-witfotografie bereikte in de jaren 30 haar hoogtepunt. De culturele impact, relevantie, diversiteit in papier en het aantal fabrikanten was immens. Elementen zoals textuur, glans, kleur en dikte maken elk papier uniek en leren ons veel over de technische en artistieke werkwijze van fotografen. Het papier vertelt ook meer over de manieren waarop fabrikanten omgingen met de verwachtingen van fotografen. Het succesvolle L. Gevaert & Cie uit Antwerpen was één van die fabrikanten. Het bedrijf fuseerde in 1964 met het Duitse Agfa AG.
In 2015 nam de provincie Antwerpen het historisch archief van de roemrijke fotopapierproducent onder haar hoede. De provincie sloeg de handen vervolgens ineen met het Fotomuseum (FOMU) en samen zochten ze naar een herbestemming voor het bedrijfsarchief. Dit voortraject zorgde voor momentum en verdere plannen werden opgezet. Het resultaat? Het Gevaert Papierproject: ontsluiten van een referentiecollectie fotopapier, verpakkingen en documentatie ging in 2020 van start!
De collectie van Agfa-Gevaert is erg omvangrijk. Al het beschikbare materiaal ontsluiten zou het project te ver leiden. Daarom ligt de focus op fotopapieren, fotoverpakkingen en documentatie, goed voor ongeveer vijftig lopende meter. Daarnaast komt het FOMU zelf met hun collectie fotoverpakkingen en stalenboeken, goed voor ongeveer 2.550 bijkomende items.
Historisch Archief Agfa-Gevaert, Algemene lijst der Gevaert Papiersoorten, Collectie Fotomuseum Antwerpen, 001-GEV_0014_0006_img-044
Onze rol
Als partner in dit project leggen we ons voornamelijk toe op het publiceren van de collectiedata als linked data. Dit project bouwt dan ook verder op twee van onze kennisdomeinen, nl. metadata en linked (open) data.
Voorbereiding
We staan in voor het opzetten van een Wikibase tijdens de testfase. Met behulp van Wikibase kan je een gezamenlijke kennisbank opbouwen, wat een ideaal startpunt is voor linked open data. Daarnaast begeleiden we het project bij het selecteren van een professionele hosting service bij het opzetten van deze Wikibase. We ontwikkelen in deze fase ook een metadatamodel. Dit model zal worden ingezet voor de registratie van de Gevaert-producten bij opname als authority list in Wikibase.
Tenslotte begeleiden we het opstellen van het uitvoeringsprotocol. Dit protocol behandelt het klaren van de auteursrechten en levert documentatie over de auteursrechtelijke belemmeringen aan.
Uitvoering
Na deze voorbereidingsfase staan voor ons vier uitvoerende zaken voor de deur:
datamodel
beeldbeheer
ontsluiting
Voor het datamodel doen we onderzoek naar de publicatie van de Gevaert-graph als OSLO-data en bieden we ondersteuning bij de koppeling met externe authorities en systemen. Dit zijn beschrijvingen in de collectiebeheersystemen Adlib en Axiell, beelden in het digital asset management-systeem ResourceSpace, de Art & Architecture Thesaurus (AAT) en andere. Daarnaast publiceren we gebruikersdocumentatie en recepten voor hergebruik van de Gevaert-data via het SPARQL-endpoint. Specifiek op de agenda? Het publiceren van recepten voor visualisaties van de collectie en ondersteuning bij de productie van JSONLD-datasets.
Qua beeldbeheer adviseren we over het metadatamodel voor beelden in ResourceSpace en bij de configuratie van IIIF-endpoint. Voor het ontsluitingsluik zullen we deelnemen aan de klankbordgroep.
Aanpak
Het Gevaert Papierproject geeft het FOMU de kans om de mogelijkheden van open data maximaal te gebruiken bij het aanpakken van de grootschalige archiefcollectie. Gezien de omvang van het project wil het FOMU de (basis/uitgebreide) registratie, conservering, digitalisering en ontsluiting als (linked) open data of networked content, in drie opeenvolgende fases aanpakken.
De eerste fase bestaat uit een onderzoeksfase waarin vooral voorbereidend werk verricht wordt. Er wordt onder meer een testselectie ontsloten. Deze eerste fase ging met de steun van de Vlaamse Overheid van start in 2020 en loopt af in 2021. Na een grondige voorbereiding zal het uitvoerende werk in de twee volgende fases gebeuren.
Resultaat van het project
Het FOMU zal na het afronden van het volledige project beter kunnen ingaan op de vele vragen die ze krijgen van onderzoekers en erfgoedprofessionals. Het project zal het bovendien mogelijk maken om het beheer van omvangrijke fotofondsen in een museale context verder te onderzoeken én hier methodieken over te ontwikkelen en te delen met de sector. Het FOMU draagt op deze manier bij aan het behoud en beheer van dit analoge erfgoed.
What's next?
Het bedrijf Agfa-Gevaert beschikt nog steeds over een actieve erfgoedgemeenschap van ex-werknemers die de collectie een warm hart toedragen. Deze groep bestaat voornamelijk uit mensen met een specifieke kennis en expertise in analoge fotografie. In een later stadium wil het FOMU hun kennis en expertise veiligstellen voor de toekomst. Er wordt onderzocht op welke manier het FOMU deze informatie kan onderzoeken, gebruiken & ontsluiten.
Het bedrijf Agfa-Gevaert
Partners
Dit is een project van FOMU, in nauwe samenwerking met meemoo. Andere partners zijn:
Paul Messier en het IPCH Lens Media Lab van Yale University;
Elena Bulat van het Weissman Preservation Center van de Harvard Library.