Digitale duurzaamheid in kunstmusea
Kunstmusea hebben niet alleen de opdracht om kunst toegankelijk te maken in hun gebouwen, maar ook om de online ontsluiting van hun collecties op het web op duurzame wijze te doen. Om de musea van de voormalige Vlaamse Kunstcollectie (vandaag meemoo) hierin bij te staan, zetten we sinds 2012 verschillende projecten op.
Vertrekkend van de analyse van bestaande infrastructuur werkten we samen met Contemporary Art Heritage Flanders (CAHF) en de Collectie Vlaamse Gemeenschap (CVG) naar een datahub toe die verschillende collecties met elkaar verbindt.
1. De technische onderbouw van de online catalogus van VKC doorlichten (2012 - 2013)
In 2004 lanceerde de toenmalige Vlaamse Kunstcollectie één van de eerste online collectiecatalogi in Vlaanderen. Deze catalogus had de ambitie om de collecties van de drie grote kunsthistorische musea in Vlaanderen als geheel virtueel toegankelijk te maken. Men hoopte ook dat de online presentatie van deze verborgen collecties een stimulans zou betekenen voor de collectieregistratie. Ondertussen is het aanbod aan online collectiecatalogi flink uitgebreid en daarmee ook de complexiteit ervan. Begin 2012 hebben we de technische onderbouw doorgelicht om te kijken of die nog beantwoordde aan de eisen van hun digitale strategie. We formuleerden drie onderzoeksvragen:
Welke functionele eisen werden er aan de online catalogus gesteld?
Welke computersystemen vormden de technische onderbouw en welke verbanden bestonden er tussen deze systemen?
Hoe kon deze technische onderbouw efficiënter en eenvoudiger gemaakt worden?
Met deze doorlichting wilden we een helder beeld verwerven van de actuele technische onderbouw die de online catalogus technisch realiseert, en aanbevelingen kunnen maken om de architectuur van deze onderbouw eenvoudiger en efficiënter te maken. De conclusies en aanbevelingen van de doorlichting werden verwerkt in een actieplan, dat vanaf 2013 werd uitgevoerd.
2. Persistente identificatie (2013 – 2016)
Een collectie online vindbaar maken is een eerste stap. Deze vindbaar houden, daar komt persistente identificatie bij kijken. Dat gebeurt aan de hand van een persistente URI: een webadres dat volgens bepaalde regels werd samengesteld, een heldere en consistente structuur heeft, makkelijker te beheren en te gebruiken is, en stabiel (onveranderlijk) en toegankelijk is op lange termijn.
In het kader van de projecten ‘Hoe word ik een data-uitgever’ en ‘Duurzame koppelingen tussen kunstwerken, archieven en publicaties’ werd in 2016 een reeks pilootprojecten uitgevoerd. We koppelden de geactiveerde persistente URI’s van kunstwerken aan verwant bibliotheek- en archiefmateriaal en omgekeerd. Hierdoor worden museum-, bibliotheek- en archiefcollecties op een vernieuwende manier met elkaar vervlochten en toegankelijk gemaakt. De bezoekers van (digitale) museumcollecties vinden nu de weg naar bibliotheken en archieven en omgekeerd.
Meer informatie over dit project en het eindrapport ervan vind je op projectcest.be >
3. Event-based objectbeschrijvingen (2014 – 2015)
In een deelproject werkten we rond het concept van events: clusters van informatie over wie, waar, wanneer een bepaalde handeling heeft gesteld met betrekking tot een kunstwerk. Het doel van dit project was onderzoeken hoe de brede waaier van contextuele informatie over kunstwerken geclusterd kan worden in een generieke datastructuur. Die informatie werd zou gecodeerd worden op een machineleesbare manier met behulp van LIDO xml en herbruikbaar gemaakt voor webapplicaties. Het project onderzocht de nieuwe mogelijkheden die ontstaan wanneer je met die rijke informatie de levensloop van een kunstwerk kan visualiseren.
4. Linked open data publiceren met Wikidata (2015 - 2016)
De metadata van zes kunstmusea beschikbaar maken via linked open data (LOD) kan wat voeten in de aarde hebben. In dit project onderzochten we hoe we dit konden doen met behulp van het Wikidata-platform. Het doel was om te zien of de infrastructuur die de Wikidata gratis ter beschikking stelt, door musea gebruikt kan worden om hun opendatabeleid in de praktijk te brengen. Zo zouden ze hun collectiedata als LOD kunnen publiceren zonder daarvoor zware IT-investeringen te doen. De informatie in Wikidata wordt verder verrijkt, alle kunstwerken in de zeven musea worden vindbaar in Wikidata en de musea hebben een krachtig instrument om gebruikers van Wikipedia te betrekken bij de verdere ontwikkeling van hun collectiedata. Iedereen blij dus.
5. Gelaagd licentiemodel (2014 – 2015)
Bij het mogelijk maken van hergebruik is het belangrijk om ook duidelijkheid te scheppen over gebruikersrechten en licenties. Daarom startten we in 2014 een project op met als doel een heldere matrix van content, gebruikersrechten en licenties te ontwikkelen voor het hergebruik van data en beelden van de musea. Het gelaagd licentiemodel werd gepubliceerd op CEST en geeft aan welke content uit de registratiesystemen en uit de beeldbanken van de musea hergebruikt kan worden door het publiek en onder welke de voorwaarden.
6. Een datahub voor musea implementeren (2016 - 2018)
De voorgaande projecten vormden een aanloop voor de creatie van een gemeenschappelijke datahub voor (kunst)musea. De datahub is een duurzame aggregator die het mogelijk maakt te zoeken doorheen data over kunstcollecties afkomstig uit collectiebeheersystemen van verschillende aangesloten musea. Via een API stelt de datahub deze data in verschillende formaten beschikbaar voor hergebruik.
De objectieven van dit project waren:
een referentie-architectuur voor een datahub ontwerpen. We werken een specificatie uit voor een geheel van webservices voor het publiceren en uitwisselen van collectiedata op een open, gestandaardiseerde en betrouwbare manier.
een open source datahub framework package ontwikkelen. Dat betekent dat we een open source softwarebibliotheek verzamelen waarmee men de referentie-architectuur concreet kan realiseren.
een referentie-implementatie van de datahub uitrollen met de collectiedata van de musea die deel uitmaken van de voormalige Vlaamse Kunstcollectie en Contemporary Art Heritage Flanders (CAHF).
een dashboard ontwerpen en ontwikkelen dat de kwaliteit van museale collectiedata meet en visualiseert in grafieken en statistieken en deze op een gebruiksvriendelijke manier presenteert. De toepassing biedt museale medewerkers een duidelijk inzicht op de actuele staat van de geregistreerde gegevens over grote groepen museale objecten.
strategieën en expertise ontwikkelen om gericht en planmatig collectiedata op te schonen. Door het organiseren van praktische, hands-on datacleaningworkshops in de musea, wou het project deze attitudes, ervaring en kennis overbrengen naar museale registratoren.
de data van CAHF-musea opnemen in de VKC-Arthub. We ondersteunden de CAHF-musea bij het voorbereiden van hun data voor opname. Deze voorbereiding omvatte in essentie de stappen die de VKC-musea doorlopen hebben in het traject rond persistente identificatie en die noodzakelijk zijn om de technische opname van data in de arthub mogelijk te maken.
een opensourcegemeenschap uitbouwen van ontwikkelaars en gebruikers van de datahub die het beheer van de software op zich neemt.
Raadpleeg de data op de Arthub Flanders >
Ontdek het REST API endpoint en het OAI-PMH endpoint van de Datahub >