Digitale Architectuur Traject Archiefpunt (DATA)
Archiefpunt is op een missie om de gebruiksvriendelijkheid en toegankelijkheid van hun platform te vergroten. Hiervoor stonden we hen al bij in een betaald adviesproject en nu ondersteunen we hen bij de uitvoering van een aantal van de voorziene acties binnen het DATA-project. Daarbij speelt linked open data een belangrijke rol. We ondersteunen hen bij de uitrol van een state-of-the-art infrastructuur met API’s voor de presentatie, uitwisseling en hergebruik van gegevens, zodat de Archiefbank het linkedopendatatijdperk kan binnentreden.
Uitdaging
De digitale ontwikkeling pakt alles en iedereen in snelheid. Ook in de erfgoedsector zijn digitale technologieën gemeengoed geworden en trachten organisaties tegemoet te komen aan de hoge verwachtingen van het doelpubliek hieromtrent. Die evolutie heeft een impact op de werking van de Archiefbank als het portaal voor privéarchieven en -collecties in Vlaanderen en Brussel.
Om die digitale uitdagingen het hoofd te kunnen bieden, diende Archiefpunt in het voorjaar van 2020 op basis van de studieresultaten van het adviesproject van meemoo een projectaanvraag in bij de Vlaamse Gemeenschap. Haar rol als dienstverlener en voortrekker binnen de culturele erfgoedsector vraagt immers om investeringen in IT-infrastructuur. Die aanvraag werd gehonoreerd met een projectsubsidie in het najaar. Met het project DATA - Digitale Architectuur Traject Archiefpunt Vlaanderen. Verbetering van gebruiksvriendelijkheid en interconnectiviteit in linkedopendatatijd wil Archiefpunt zich klaarmaken voor de toekomst.
Onze rol
De samenwerking tussen meemoo en Archiefpunt begon in 2019 als betaalde dienstverlening. In een adviesproject werkten we rond digitale strategie en IT-infrastructuur, en bevolen we een reeks acties aan. Hierop volgde het gesubsidieerde DATA-project. Onze rol hierin is:
deelname aan de werkgroep datamodellering (fase 1);
inhoudelijke ondersteuning bieden bij het uitwerken van een opendatabeleid (fase 1);
ondersteunen bij de specificatie en implementatie van de API’s (fase 1);
lid zijn van de stuur- en klankbordgroep die feedback geeft bij de uitvoering van de werkpakketten en de vorderingen van het project opvolgt (fase 1 en 2).
Aanpak
Het project verloopt in twee fases:
Upgrade en uitbreiding van het datamodel en de basisinfrastructuur (fase 1: 1 september 2020 - 31 augustus 2021)
Gebruiksvriendelijke webomgeving en dienstverlening op maat (fase 2: 1 september 2021 - 31 oktober 2022)
Fase 1: Upgrade en uitbreiding van het datamodel en de basisinfrastructuur
Fase 1 richtte zich op het innoveren en versterken van het datamodel en de technische basisinfrastructuur met inbegrip van de creatie van API’s. Het betrof voorbereidend werk om de volgende fasen te kunnen aanvatten.
A. Migratie van de databank
De databank van Archiefbank werd gemigreerd naar een Virtuoso Triple Store. Virtuoso is een graph database die rechtstreeks een kenniskaart (knowledge graph) kan opslaan. Deze kenniskaart is opgebouwd uit triples. Triples zijn eenvoudige bouwstenen bestaande uit een sleutel (subject), een eigenschap (predicate) en een waarde (object), bv. James Ensor - is geboren in - Oostende. Met deze eenvoudige bouwstenen kunnen ontologieën (een conceptueel schema voor een bepaalde domein, bv. Geonames voor geografische entiteiten) gemaakt en uitgewisseld worden wat het delen en verrijken van data vergemakkelijkt. Graph databases zijn uitermate geschikt om te gebruiken in de wereld van de linked open data.
B. Analyse van het datamodel
In functie van linked (open) data en RiC (Records in Context) werd het datamodel onder de loep genomen. In samenwerking met relevante partners ontwikkelden Archiefpunt en meemoo een nieuw metadatamodel dat werd geïmplementeerd in het nieuwe databanksysteem. Alle entiteiten in het datamodel zijn identificeerbaar en resolvable via persistente URI’s. Het datamodel is nog steeds conform met de gangbare beschrijvingsstandaarden, zoals ISAD voor archiefbeschrijvingen, ISAAR(CPF) voor archiefvormers en ISDIAH voor archiefinstellingen. Waardering is een nieuw aspect binnen het datamodel. Er is gekozen om een adaptatie conform Significance 2.0 te maken. Daarnaast werden metadata-elementen die vrije tekst bevatten systematisch herhaalbaar gemaakt en van een taal-attribuut voorzien. Dit laat toe om dezelfde tekst in verschillende talen op te nemen, telkens voorzien van een taallabel.
C. Documentatie van rechten op metadata
Meemoo analyseerde de huidige situatie van de rechten op de metadata in de databank. We tekenden een nieuw licentiemodel uit voor de omgang met de rechten op de metadata die in de databank zijn opgeslagen. De huidige CC-BY-NC-SA licentie wordt vervangen door een CC0-verklaring in combinatie met een voorgestelde bronverwijzing naar de goede praktijk van het wetenschappelijk refereren. Met de dataleveranciers worden nieuwe overeenkomsten afgesloten om een zo vrij mogelijk hergebruik te verzekeren.
D. Configuratie API’s
Om de uitwisseling van data te vereenvoudigen, werden specifieke API’s ontwikkeld. Dat zijn interfaces die systemen in staat stellen om gemakkelijk met elkaar te communiceren. Hierdoor kunnen de Archiefbank en externe archief- en collectiebeheersystemen gekoppeld worden en verloopt de harvesting van de data op een snelle en geautomatiseerde manier. Tegelijkertijd kunnen diezelfde API’s data systematisch openstellen voor andere partners, onderzoekers en ontwikkelaars, ook op internationaal niveau. KADOC-KU Leuven specifieerde de vereisten voor de API’s en stelde een technische partner LIBIS aan. Daarna werden de API’s ontwikkeld en getest en werd er documentatie opgesteld rond het gebruik van die API’s.
E. Redactie opendatapagina
Archiefpunt maakte i.s.m. KADOC-KU Leuven, Libis en meemoo een handleiding over de mogelijkheden en het gebruik van publieke API’s beschikbaar via GitHub en een documentatie-pagina.
Fase 2: Gebruiksvriendelijke webomgeving en dienstverlening op maat
De tweede fase richt zich op het hertekenen en uitbouwen van de webomgeving met het oog op een verbeterde gebruiksvriendelijkheid en dienstverlening op maat. Archiefpunt voert de digitale strategie verder uit en bouwt verder op de resultaten van fase 1.
Zowel de gebruiker als het online digitale gezicht van Archiefpunt staan in deze fase centraal. De actielijnen rond de databank en de webomgeving vloeiden samen, door de koppeling van die webomgeving met de databank via API’s. Hierdoor kan de representatie van de bevraagde data beter geïntegreerd worden in de vernieuwde website. De vernieuwingen aan de registratie- en zoekinterfaces leidden tot een gebruiksvriendelijk instrument, dat het invoeren en bewerken van gegevens vereenvoudigt.
A. Ontwikkeling gebruikersinterfaces
In fase 2 wilde Archiefpunt de gebruiksvriendelijkheid van de Archiefbank verbeteren. Dit leidde tot de ontwikkeling van nieuwe gebruikersinterfaces, zoals de koppeling van de webomgeving en de databank via API’s. Daarnaast werden ook de zoek- en registratie-interfaces gespecificeerd.
B. Ontwikkeling website
Archiefpunt stelde een specificatielijst op met technische en functionele vereisten waaraan de vernieuwde website moet voldoen. Daarnaast selecteerde Archiefpunt ook een technische partner Canjotto/Antenna om samen te werken aan de ontwikkeling van deze nieuwe website. Een volgende stap is het opvolgen van het ontwikkelingstraject en het uitvoeren van testen.
C. Redactie inhoud website
Nu de nieuwe website in ontwikkeling is, moet deze ook inhoudelijk opgevuld worden. Tijd dus om nieuwe teksten te schrijven en oude publicaties te herwerken!
D. Toolbox
De nieuwe website zal een rubriek ‘Aan de slag’ bevatten die gericht is op het beheer en de zorg voor privéarchieven en collecties, met aandacht voor niet-professionele erfgoedspelers. Voor deze rubriek werd de ‘Handleiding archief’ op de vorige website herwerkt, geactualiseerd en verder aangevuld met richtlijnen en tools. Hiervoor werd samengewerkt met experts uit het erfgoedveld.
E. Implementeren visuele identiteit en campagne
Een nieuwe website betekent ook een nieuwe huisstijl. Deze laatste fase overziet de implementatie van deze huisstijl, evenals de ontwikkeling en uitrol van een sensibiliseringscampagne.